Баш
Рус
Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 699 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
НИТЕВИДНЫЙ, -ая, -ое еп һымаҡ (кеүек), епкә оҡшаған; нитевидный червь еп һымаҡ селәүсен
НИТКА ж 1. еп; нитка с иголкой энә менән еп 2. чего, какая теҙмә, еп; две нитки жемчуга ике теҙмә ынйы ♦ до (последней) нитки бөтөнләй, тулыһынса; до последней нитки обобрать бер нәмәһеҙ ҡалдырыу, талап (алдап) алып бөтөрөү; до нитки сберечь тулыһынса һаҡлау; до нитки промокнуть лыс һыу булыу, ҡоро ер ҡалмау
НИТОЧКА ж; уменьш. от нитка и нить ҡыҫҡа (нәҙек) еп ♦ по ниточке разобрать энәһенән ебенә (тиклем) тикшереү
НИТОЧНЫЙ, -ая, -ое еп, еп ...ы; ниточное производство еп етештереү
НИТРАТ м; хим. нитрат (азот кислотаһының тоҙо )
НИТРАТНЫЙ, -ая, -ое нитратлы; нитратные солончаки нитратлы татырлауыҡ
НИТРИТ м; хим. нитрит (азотлы кислотаның тоҙо )
НИТРОГЛИЦЕРИН м; мед., хим. нитроглицерин (глицеринға азот һәм көкөрт кислоталары ҡушып яһалған май һымаҡ шыйыҡса)
НИТРОГЛИЦЕРИНОВЫЙ, -ая, -ое нитроглицеринлы ...ы; нитроглицериновый порох нитроглицеринлы дары
НИТЧАТЫЙ, -ая, -ое бот., зоол. еп һымаҡ, епкә оҡшаған; нитчатый червь еп һымаҡ селәүсен
НИТЬ ж 1. еп; капроновая нить капрон еп 2. чего, какая еп, теҙмә; коралловая нить мәрйен еп 3. чего; перен. теҙмә, еп, юл; нити дружбы дуҫлыҡ ептәре; нить жизни тормош юлы; нить воспоминаний иҫтәлектәр теҙмәһе
НИТЯНЫЙ, -ая, -ое еп, ептән эшләнгән (һуғылған, бәйләнгән); нитяные перчатки ептән бәйләнгән бирсәткә
НИЦ нареч.; книжн. йөҙ түбән; пасть ниц йөҙ түбән йығылыу
НИЧЕГО нареч.; разг. 1. (довольно сносно) ярайһы ғына, арыу ғына, она училась ничего ул яҡшы ғына уҡыны 2. в знач. сказ. (довольно хорошо ) разг. яман түгел, ярайһы ғына; дом у него ничего уның йорто ярайһы ғына 3. в знач. сказ. (всё равно) зарар юҡ, барыбер, ярай, ярар; пусть придёт, ничего килә бирһен, зарар юҡ ♦ ничего подобного һис тә улай түгел
НИЧЕГОНЕДЕЛАНИЕ с; разг. бушҡа ваҡыт уҙғарыу, эшләмәү, эшһеҙ ятыу, эт һуғарыу
ничей, -ья, -ьё мест. 1. (никому не принадлежащий ) бер кемдеке (берәүҙеке) лә түгел, эйәһеҙ, хужаһыҙ; эти вещи ничьи был нәмәләр бер кемдеке лә түгел 2. (чей бы то ни было) (һис) бер кемдең дә, берәүҙең дә; не нужно ничьих советов бер кемдең дә кәңәше кәрәк түгел
НИЩЕНСТВО
3. в знач. сущ. ничья ж; спорт. бер яҡтың да еңмәүе; согласиться на ничью бер яҡтың да еңмәүенә килешеү
ничейный, -ая, -ое разг. см. ничей 2, 3
НИЧКОМ нареч. йөҙ түбән; лечь ничком йөҙ түбән ятыу
ничто мест. 1. (ни один, никакой предмет ) бер нәмә лә, бер ни ҙә, һис нәмә, һис бер нәмә, һис ни; его ничто не интересует уны бер нәмә лә ҡыҙыҡһындырмай; ни о чём не думать бер нәмә тураһында ла уйламау 2. в знач. сущ. ничто с нескл. бер кем дә түгел, бер нәмә лә түгел; он по сравнению с другими ничто ул, башҡалар менән сағыштырғанда, бер кем дә түгел ♦ ничего не значить бер нәмәгә лә тормау; ничего не поделаешь бер ни ҙә эшләп булмай; ничего не скажешь бер ни ҙә әйтеп булмай; ничего не стоит с неопр. бер ни түгел, бик анһат; из ничего (сделать, получить и т.п.) юҡтан бар итеү; ни во что не ставить (считать) кого бер кем менән иҫәпләшмәү, бер кемде һанламау, (ихтирам итмәү); ни за что бөтөнләй, бер ҡасан да, һис тә; ни к чему кәрәге юҡ; ни при чём ҡатнашы (ҡыҫылышы) юҡ; ни с чем уйти (остаться, вернуться и т.п.) буш (бер ниһеҙ) китеү (ҡалыу, ҡайтыу һ.б.)
НИЧТОЖЕ: ничтоже сумняся (сумняшеся) шутл. һис тә икеләнмәйенсә, шикләнмәйенсә
НИЧТОЖЕСТВО с 1. түбәнлек; ничтожество мыслей уйҙарҙың түбәнлеге 2. түбән (ваҡсыл) кеше, меҫкен
НИЧТОЖНОСТЬ ж 1. бик бәләкәй (аҙ, ваҡ, әһәмиәтһеҙ) булыу; ничтожность суммы аҡсаның бик аҙ булыуы 2. см. ничтожество 2
НИЧТОЖНЫЙ, -ая, -ое 1. (очень малый) бик бәләкәй, кескәй, бик аҙ (ваҡ); ничтожные потери бик аҙ юғалтыуҙар 2. (незначительный) бик бәләкәй, ваҡ, әһәмиәтһеҙ, юҡ дәрәжәһендә; ничтожный вопрос әһәмиәтһеҙ мәсьәлә 3. (жалкий — о человеке) түбән, меҫкен; ничтожный человек түбән кеше
НИЧУТЬ нареч.; разг. саҡ ҡына ла, аҙ ғына ла, бер ҙә, һис тә; ничуть не обиделся ул саҡ ҡына ла үпкәләмәне ♦ ничуть не бывало һис юҡ, һис улай түгел
НИША ж ниша (стеналағы уйым)
НИЩАТЬ несов. хәйерселәнеү, бөлгөнлөккә төшөү, фәҡирләнеү
НИЩЕНКА ж хәйерсе, теләнсе
НИЩЕНСКИЙ, -ая, -ое 1. ярлы, фәҡир; нищенское существование фәҡир йәшәү 2. перен . (ничтожно малый) бик бәләкәй; нищенская зарплата бик бәләкәй эш хаҡы
НИЩЕНСТВО с 1. хәйерселек, теләнселек, фәҡирлек; жить нищенством хәйерселектә йәшәү 2. хәйерселек; годы нищенства хәйерселек йылдары
699
НИТКА ж 1. еп; нитка с иголкой энә менән еп 2. чего, какая теҙмә, еп; две нитки жемчуга ике теҙмә ынйы ♦ до (последней) нитки бөтөнләй, тулыһынса; до последней нитки обобрать бер нәмәһеҙ ҡалдырыу, талап (алдап) алып бөтөрөү; до нитки сберечь тулыһынса һаҡлау; до нитки промокнуть лыс һыу булыу, ҡоро ер ҡалмау
НИТОЧКА ж; уменьш. от нитка и нить ҡыҫҡа (нәҙек) еп ♦ по ниточке разобрать энәһенән ебенә (тиклем) тикшереү
НИТОЧНЫЙ, -ая, -ое еп, еп ...ы; ниточное производство еп етештереү
НИТРАТ м; хим. нитрат (азот кислотаһының тоҙо )
НИТРАТНЫЙ, -ая, -ое нитратлы; нитратные солончаки нитратлы татырлауыҡ
НИТРИТ м; хим. нитрит (азотлы кислотаның тоҙо )
НИТРОГЛИЦЕРИН м; мед., хим. нитроглицерин (глицеринға азот һәм көкөрт кислоталары ҡушып яһалған май һымаҡ шыйыҡса)
НИТРОГЛИЦЕРИНОВЫЙ, -ая, -ое нитроглицеринлы ...ы; нитроглицериновый порох нитроглицеринлы дары
НИТЧАТЫЙ, -ая, -ое бот., зоол. еп һымаҡ, епкә оҡшаған; нитчатый червь еп һымаҡ селәүсен
НИТЬ ж 1. еп; капроновая нить капрон еп 2. чего, какая еп, теҙмә; коралловая нить мәрйен еп 3. чего; перен. теҙмә, еп, юл; нити дружбы дуҫлыҡ ептәре; нить жизни тормош юлы; нить воспоминаний иҫтәлектәр теҙмәһе
НИТЯНЫЙ, -ая, -ое еп, ептән эшләнгән (һуғылған, бәйләнгән); нитяные перчатки ептән бәйләнгән бирсәткә
НИЦ нареч.; книжн. йөҙ түбән; пасть ниц йөҙ түбән йығылыу
НИЧЕГО нареч.; разг. 1. (довольно сносно) ярайһы ғына, арыу ғына, она училась ничего ул яҡшы ғына уҡыны 2. в знач. сказ. (довольно хорошо ) разг. яман түгел, ярайһы ғына; дом у него ничего уның йорто ярайһы ғына 3. в знач. сказ. (всё равно) зарар юҡ, барыбер, ярай, ярар; пусть придёт, ничего килә бирһен, зарар юҡ ♦ ничего подобного һис тә улай түгел
НИЧЕГОНЕДЕЛАНИЕ с; разг. бушҡа ваҡыт уҙғарыу, эшләмәү, эшһеҙ ятыу, эт һуғарыу
ничей, -ья, -ьё мест. 1. (никому не принадлежащий ) бер кемдеке (берәүҙеке) лә түгел, эйәһеҙ, хужаһыҙ; эти вещи ничьи был нәмәләр бер кемдеке лә түгел 2. (чей бы то ни было) (һис) бер кемдең дә, берәүҙең дә; не нужно ничьих советов бер кемдең дә кәңәше кәрәк түгел
НИЩЕНСТВО
3. в знач. сущ. ничья ж; спорт. бер яҡтың да еңмәүе; согласиться на ничью бер яҡтың да еңмәүенә килешеү
ничейный, -ая, -ое разг. см. ничей 2, 3
НИЧКОМ нареч. йөҙ түбән; лечь ничком йөҙ түбән ятыу
ничто мест. 1. (ни один, никакой предмет ) бер нәмә лә, бер ни ҙә, һис нәмә, һис бер нәмә, һис ни; его ничто не интересует уны бер нәмә лә ҡыҙыҡһындырмай; ни о чём не думать бер нәмә тураһында ла уйламау 2. в знач. сущ. ничто с нескл. бер кем дә түгел, бер нәмә лә түгел; он по сравнению с другими ничто ул, башҡалар менән сағыштырғанда, бер кем дә түгел ♦ ничего не значить бер нәмәгә лә тормау; ничего не поделаешь бер ни ҙә эшләп булмай; ничего не скажешь бер ни ҙә әйтеп булмай; ничего не стоит с неопр. бер ни түгел, бик анһат; из ничего (сделать, получить и т.п.) юҡтан бар итеү; ни во что не ставить (считать) кого бер кем менән иҫәпләшмәү, бер кемде һанламау, (ихтирам итмәү); ни за что бөтөнләй, бер ҡасан да, һис тә; ни к чему кәрәге юҡ; ни при чём ҡатнашы (ҡыҫылышы) юҡ; ни с чем уйти (остаться, вернуться и т.п.) буш (бер ниһеҙ) китеү (ҡалыу, ҡайтыу һ.б.)
НИЧТОЖЕ: ничтоже сумняся (сумняшеся) шутл. һис тә икеләнмәйенсә, шикләнмәйенсә
НИЧТОЖЕСТВО с 1. түбәнлек; ничтожество мыслей уйҙарҙың түбәнлеге 2. түбән (ваҡсыл) кеше, меҫкен
НИЧТОЖНОСТЬ ж 1. бик бәләкәй (аҙ, ваҡ, әһәмиәтһеҙ) булыу; ничтожность суммы аҡсаның бик аҙ булыуы 2. см. ничтожество 2
НИЧТОЖНЫЙ, -ая, -ое 1. (очень малый) бик бәләкәй, кескәй, бик аҙ (ваҡ); ничтожные потери бик аҙ юғалтыуҙар 2. (незначительный) бик бәләкәй, ваҡ, әһәмиәтһеҙ, юҡ дәрәжәһендә; ничтожный вопрос әһәмиәтһеҙ мәсьәлә 3. (жалкий — о человеке) түбән, меҫкен; ничтожный человек түбән кеше
НИЧУТЬ нареч.; разг. саҡ ҡына ла, аҙ ғына ла, бер ҙә, һис тә; ничуть не обиделся ул саҡ ҡына ла үпкәләмәне ♦ ничуть не бывало һис юҡ, һис улай түгел
НИША ж ниша (стеналағы уйым)
НИЩАТЬ несов. хәйерселәнеү, бөлгөнлөккә төшөү, фәҡирләнеү
НИЩЕНКА ж хәйерсе, теләнсе
НИЩЕНСКИЙ, -ая, -ое 1. ярлы, фәҡир; нищенское существование фәҡир йәшәү 2. перен . (ничтожно малый) бик бәләкәй; нищенская зарплата бик бәләкәй эш хаҡы
НИЩЕНСТВО с 1. хәйерселек, теләнселек, фәҡирлек; жить нищенством хәйерселектә йәшәү 2. хәйерселек; годы нищенства хәйерселек йылдары
699