Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 226 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ПРОТОЛКАТЬСЯ
ПРОТОЛКАТЬСЯ сов.; разг. см. протолкнуться
ПРОТОЛКНУТЬ сов. 1. кого-что этеп-төртөп индереү (индереп ебәреү), эткеләп (ҡыҫтап) тығыу; протолкнуть вперёд этеп алға ебәреү 2. перен., разг. тиҙләтеү, алға ебәреү; протолкнуть дело эште тиҙләтеү
ПРОТОЛКНУТЬСЯ сов.; разг. этеп-төртөп (эткеләп) инеп китеү, этешеп араға инеү
ПРОТОН м; физ. протон (водород атомының ядроһы )
ПРОТОПАТЬ сов.; разг. дөп-дөп баҫып үтеп китеү, дөп-дөп йүгереү
ПРОТОПИТЬ сов. что яғыу, яғып йылытыу; протопить дом өйгә яғып йылытыу
ПРОТОПИТЬСЯ сов. 1. яҡшылап яғылыу, йылыныу; печь протопилась мейес йылынған 2. яғылыу, янып тороу (кцпмелер ваҡыт)
ПРОТОПЛАЗМА ж; биол. протоплазма (хайуан һәм цҫемлек кцҙәнәктәренең йәшәц процесының нигеҙе булып тороусы матдә)
протоптать сов. что 1. (күп йөрөп) һалыу (һалып бөтөү), тапау (юл, һуҡмаҡ һ.б.); протоптать дорожку һуҡмаҡ һалып бөтөү 2. разг. (күп йөрөп) ҡырып (тишеп, тапап) бөтөү, тишеү; протоптать туфли күп йөрөп туфлиҙы тишеп бөтөү
ПРОТОРЁННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от проторить 2. прил. тапалған, шымарған; проторённая дорога тапалған юл
ПРОТОРИТЬ сов. что йөрөй-йөрөй (тапап) һалыу (юл, һуҡмаҡ һ. б.); проторить дорогу йөрөй-йөрөй юл һалыу
ПРОТОРЧАТЬ сов.; разг. оҙаҡ буш тороу, бушҡа ваҡыт уҙғарыу
ПРОТОРЯТЬ несов. см. проторить
ПРОТОТИП м; лит. прототип (әҙәби образдың тормоштамы өлгөһө)
ПРОТОЧИНА ж 1. разг. (червоточина) ҡорт юлы, ҡорт йырған урын 2. (узкое отверстие, промытое водой) йырмаҡ, йыра, йырғанаҡ 3. см. проток 1; 4. ҡашҡа (аттың (эттең) маңлайындамы аҡ һыҙат)
ПРОТОЧИТЬ сов. что 1. (о насекомых, грызунах ) ашап (кимереп) тишеү, йырыу; (о моли) ҡырҡыу 2. (о воде) йыуыу, йырыу 3. тех. ҡырып тишеү, тишек (юлаҡ) яһау; проточить отверстие ҡырып тишек яһау
ПРОТОЧНЫЙ, -ая, -ое 1. ағар, аҡма; проточная вода ағар һыу 2. тех. һыу (пар) үтә торған; проточная часть турбины турбинаның һыу үтә торған өлөшө
ПРОТРАВА ж 1. см. протравить — протравливать — протравлять 2. хим. протрава (кцн, амас эшкәрткәндә буяуҙы һеңдерә торган матдә)
ПРОТРАВИТЕЛЬ м; с.-х. орлоҡ ағыулағыс
ПРОТРАВИТЬ сов. что 1. спец. көйҙөрөү (кислота һ.б. менән); протравить узор на меди баҡырҙы көйҙөрөп биҙәк төшөрөү 2. спец. протрава менән эшкәртеү; протравить шкуру тирене протрава менән эшкәртеү 3. с.-х. ағыулау, ағыу менән эшкәртеү; протравить семена орлоҡто ағыу менән эшкәртеү
ПРОТРАВЛИВАТЕЛЬ м орлоҡто ағыу менән эшкәртә торған машина
ПРОТРАВЛИВАТЬ несов. см. протравить
ПРОТРАВЛЯТЬ несов. см. протравить ПРОТРЕЗВЕТЬ сов.; разг. см. трезветь ПРОТРЕЗВИТЬ сов. кого айнытыу, айныҡтырыу ( иҫеректе )
ПРОТРЕЗВИТЬСЯ сов. айныу, айнығыу
ПРОТРЕЗВЛЯТЬ несов. см. протрезвить
ПРОТРЕЗВЛЯТЬСЯ несов. 1. см. протрезвиться 2. страд. от протрезвлять
ПРОТУБЕРАНЕЦ м; астр. протуберанец (Ҡояш тирәһендәге ҡыҙман газ)
ПРОТУХАТЬ несов. см. протухнуть
ПРОТУХНУТЬ сов. һаҫыу, һөрһөү, еҫләнеп бөтөү; мясо протухло ит һөрһөгән
ПРОТЫКАТЬ несов. см. проткнуть
ПРОТЯГИВАТЬ несов. см. протянуть 1—3, 5 ПРОТЯГИВАТЬСЯ несов. 1. см. протянуться 1—3; 2. страд. от протягивать
ПРОТЯЖЕНИЕ с һуҙым; (в длину) оҙонлоҡ, буйлыҡ, буй; (в ширину) киңлек, арҡыры һуҙым; (в высоту) бейеклек, буй; протяжение шоссе шоссе оҙонлоғо ♦ на протяжении чего в знач. предлога; книжн. дауамында, һуҙымында
ПРОТЯЖЁННОСТЬ ж см. протяжение; протяжённость железных дорог тимер юлдарҙың оҙонлоғо
ПРОТЯЖНЫЙ, -ая, -ое оҙайлы, оҙаҡ, һуҙып, оҙон; протяжный крик һуҙып ҡысҡырыу; протяжная мелодия оҙон көй
ПРОТЯНУТЬ сов. 1. что һуҙыу, тартыу, үткәреү; протянуть верёвку бау һуҙыу; протянуть телефонную линию телефон линияһы үткәреү 2. что һуҙыу, һоноу; протянуть руку ҡул һуҙыу 3. тех. (изготовить путём волочения ) һуҙыу; протянуть проволоку сым һуҙыу 4. что, с чем и без. доп.; разг. оҙаҡҡа һуҙыу; протянуть дело эште оҙаҡҡа һуҙыу 5. что, с чем и без доп. разг. (протащить) һөйрәп алып барыу (китеү); протянуть баржу баржаны һөйрәп алып барыу 6. с чем и без доп. разг. йәшәү, тороу, һуҙыу; больной протянет ещё несколько месяцев ауырыу йәнә бер нисә ай йәшәр ♦ протянуть ноги прост. аяҡ һоноу, үлеү; протянуть руку (помощи) см. рука
ПРОТЯНУТЬСЯ сов. 1. һонолоу; протянулась рука ҡулы һонолдо 2. һуҙылыу, тартылыу; протянулись тросы тростар тартылды 3. һуҙылыу; дорога протянулась на многие километры юл бик күп километрҙарға һуҙылған 4. разг.
226
ПРОТОЛКАТЬСЯ сов.; разг. см. протолкнуться
ПРОТОЛКНУТЬ сов. 1. кого-что этеп-төртөп индереү (индереп ебәреү), эткеләп (ҡыҫтап) тығыу; протолкнуть вперёд этеп алға ебәреү 2. перен., разг. тиҙләтеү, алға ебәреү; протолкнуть дело эште тиҙләтеү
ПРОТОЛКНУТЬСЯ сов.; разг. этеп-төртөп (эткеләп) инеп китеү, этешеп араға инеү
ПРОТОН м; физ. протон (водород атомының ядроһы )
ПРОТОПАТЬ сов.; разг. дөп-дөп баҫып үтеп китеү, дөп-дөп йүгереү
ПРОТОПИТЬ сов. что яғыу, яғып йылытыу; протопить дом өйгә яғып йылытыу
ПРОТОПИТЬСЯ сов. 1. яҡшылап яғылыу, йылыныу; печь протопилась мейес йылынған 2. яғылыу, янып тороу (кцпмелер ваҡыт)
ПРОТОПЛАЗМА ж; биол. протоплазма (хайуан һәм цҫемлек кцҙәнәктәренең йәшәц процесының нигеҙе булып тороусы матдә)
протоптать сов. что 1. (күп йөрөп) һалыу (һалып бөтөү), тапау (юл, һуҡмаҡ һ.б.); протоптать дорожку һуҡмаҡ һалып бөтөү 2. разг. (күп йөрөп) ҡырып (тишеп, тапап) бөтөү, тишеү; протоптать туфли күп йөрөп туфлиҙы тишеп бөтөү
ПРОТОРЁННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от проторить 2. прил. тапалған, шымарған; проторённая дорога тапалған юл
ПРОТОРИТЬ сов. что йөрөй-йөрөй (тапап) һалыу (юл, һуҡмаҡ һ. б.); проторить дорогу йөрөй-йөрөй юл һалыу
ПРОТОРЧАТЬ сов.; разг. оҙаҡ буш тороу, бушҡа ваҡыт уҙғарыу
ПРОТОРЯТЬ несов. см. проторить
ПРОТОТИП м; лит. прототип (әҙәби образдың тормоштамы өлгөһө)
ПРОТОЧИНА ж 1. разг. (червоточина) ҡорт юлы, ҡорт йырған урын 2. (узкое отверстие, промытое водой) йырмаҡ, йыра, йырғанаҡ 3. см. проток 1; 4. ҡашҡа (аттың (эттең) маңлайындамы аҡ һыҙат)
ПРОТОЧИТЬ сов. что 1. (о насекомых, грызунах ) ашап (кимереп) тишеү, йырыу; (о моли) ҡырҡыу 2. (о воде) йыуыу, йырыу 3. тех. ҡырып тишеү, тишек (юлаҡ) яһау; проточить отверстие ҡырып тишек яһау
ПРОТОЧНЫЙ, -ая, -ое 1. ағар, аҡма; проточная вода ағар һыу 2. тех. һыу (пар) үтә торған; проточная часть турбины турбинаның һыу үтә торған өлөшө
ПРОТРАВА ж 1. см. протравить — протравливать — протравлять 2. хим. протрава (кцн, амас эшкәрткәндә буяуҙы һеңдерә торган матдә)
ПРОТРАВИТЕЛЬ м; с.-х. орлоҡ ағыулағыс
ПРОТРАВИТЬ сов. что 1. спец. көйҙөрөү (кислота һ.б. менән); протравить узор на меди баҡырҙы көйҙөрөп биҙәк төшөрөү 2. спец. протрава менән эшкәртеү; протравить шкуру тирене протрава менән эшкәртеү 3. с.-х. ағыулау, ағыу менән эшкәртеү; протравить семена орлоҡто ағыу менән эшкәртеү
ПРОТРАВЛИВАТЕЛЬ м орлоҡто ағыу менән эшкәртә торған машина
ПРОТРАВЛИВАТЬ несов. см. протравить
ПРОТРАВЛЯТЬ несов. см. протравить ПРОТРЕЗВЕТЬ сов.; разг. см. трезветь ПРОТРЕЗВИТЬ сов. кого айнытыу, айныҡтырыу ( иҫеректе )
ПРОТРЕЗВИТЬСЯ сов. айныу, айнығыу
ПРОТРЕЗВЛЯТЬ несов. см. протрезвить
ПРОТРЕЗВЛЯТЬСЯ несов. 1. см. протрезвиться 2. страд. от протрезвлять
ПРОТУБЕРАНЕЦ м; астр. протуберанец (Ҡояш тирәһендәге ҡыҙман газ)
ПРОТУХАТЬ несов. см. протухнуть
ПРОТУХНУТЬ сов. һаҫыу, һөрһөү, еҫләнеп бөтөү; мясо протухло ит һөрһөгән
ПРОТЫКАТЬ несов. см. проткнуть
ПРОТЯГИВАТЬ несов. см. протянуть 1—3, 5 ПРОТЯГИВАТЬСЯ несов. 1. см. протянуться 1—3; 2. страд. от протягивать
ПРОТЯЖЕНИЕ с һуҙым; (в длину) оҙонлоҡ, буйлыҡ, буй; (в ширину) киңлек, арҡыры һуҙым; (в высоту) бейеклек, буй; протяжение шоссе шоссе оҙонлоғо ♦ на протяжении чего в знач. предлога; книжн. дауамында, һуҙымында
ПРОТЯЖЁННОСТЬ ж см. протяжение; протяжённость железных дорог тимер юлдарҙың оҙонлоғо
ПРОТЯЖНЫЙ, -ая, -ое оҙайлы, оҙаҡ, һуҙып, оҙон; протяжный крик һуҙып ҡысҡырыу; протяжная мелодия оҙон көй
ПРОТЯНУТЬ сов. 1. что һуҙыу, тартыу, үткәреү; протянуть верёвку бау һуҙыу; протянуть телефонную линию телефон линияһы үткәреү 2. что һуҙыу, һоноу; протянуть руку ҡул һуҙыу 3. тех. (изготовить путём волочения ) һуҙыу; протянуть проволоку сым һуҙыу 4. что, с чем и без. доп.; разг. оҙаҡҡа һуҙыу; протянуть дело эште оҙаҡҡа һуҙыу 5. что, с чем и без доп. разг. (протащить) һөйрәп алып барыу (китеү); протянуть баржу баржаны һөйрәп алып барыу 6. с чем и без доп. разг. йәшәү, тороу, һуҙыу; больной протянет ещё несколько месяцев ауырыу йәнә бер нисә ай йәшәр ♦ протянуть ноги прост. аяҡ һоноу, үлеү; протянуть руку (помощи) см. рука
ПРОТЯНУТЬСЯ сов. 1. һонолоу; протянулась рука ҡулы һонолдо 2. һуҙылыу, тартылыу; протянулись тросы тростар тартылды 3. һуҙылыу; дорога протянулась на многие километры юл бик күп километрҙарға һуҙылған 4. разг.
226