Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 364 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СВОБОДНЫЙ
сказ., безл. иркен, еңел, хөр; мне легко и свободно миңә еңел һәм хөр
СВОБОДНЫЙ, -ая, -ое 1. азат, ирекле, бәйһеҙ, хөр; свободный человек ирекле кеше 2. (совершаемый легко, без затруднений) еңел, тулы мөмкинлекле, киң, иркен; свободное дыхание иркен һулыш; свободное общение иркен аралашыу 3. (не заполненный, не занятый кем-чем-л.) эйәһеҙ, эйәһе булмаған, буш; свободное купе буш купе; свободный стул буш ултырғыс 4. разг. буш торған, файҙаланылмаған; свободный телефон буш торған телефон 5. (просторный ) киң, иркен; свободная комната иркен бүлмә 6. (не тесный, не облегающий плотно) мул үлсәмле, күләме ҙур, иркен, киң, мул; свободное платье мул күлдәк; свободная обувь иркен аяҡ кейеме 7. кцсм. ирекле; свободные выборы ирекле һайлауҙар; свободная торговля ирекле сауҙа ♦ свободное падение тела физ. еҫемдәрҙең тотҡарлыҡһыҙ төшөүе (есемдәрҙең ауырлыҡ көсө тәьҫирендәге хәрәкәте); свободный пробег физ. тотҡарлыҡһыҙ арауыҡ юл (матдәләге молекулаларҙың бер бәрелештән икенсе бәрелешкә тиклем хәрәкәте); свободная профессия ирекле профессия; свободный удар спорт. ирекле тибеү (ҡапҡага ҡаршылыҡһыҙ тибец); свободный перевод ирекле тәржемә
СВОБОДОЛЮБЕЦ м ирек (азатлыҡ) һөйөүсән кеше
СВОБОДОЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое ирек (азатлыҡ) һөйөүсән, ирек (азатлыҡ) яҡлаған, хөр; свободолюбивый народ азатлыҡ һөйөүсән халыҡ; свободолюбивые мысли хөр фекерҙәр; свободолюбивые стихи азатлыҡ һөйөүсән шиғырҙар
СВОБОДОЛЮБИЕ с ирек (азатлыҡ) һөйөү, ирек (азатлыҡ) һөйөүсәнлек
СВОБОДОМЫСЛИЕ с хөр фекерлелек
СВОБОДОМЫСЛЯЩИЙ, -ая, -ее хөр фекерле, киң ҡарашлы; свободомыслящий поэт хөр фекерле шағир
СВОД м 1. см. свести 1, 5—8, 10 — сводить II; 2. йыйылма, йыйынтыҡ; свод законов закондар (ҡанундар) йыйынтығы 3. архит. көмбәҙ; каменный свод таш көмбәҙ; своды моста күпер көмбәҙе 4. перен. (небесный купол, небо) күк көмбәҙе
СВОДИТЬ I сов. кого-что алып барыу, алып барып ҡайтыу; сводить детей в кино балаларҙы киноға алып барыу
СВОДИТЬ II несов. см. свести ♦ не сводить глаз күҙ алмай ҡарау; едва (еле, кое-как) сводить концы с концами (аҡсаны һ.б.) тартып-һуҙып ҡына еткереү, осон-осҡа саҡ-саҡ ялғау
СВОДИТЬСЯ несов. 1. см. свестись 2. страд. от сводить II
СВОДКА ж 1. см. свести 8, 10, 12 — сводить II; 2. мәғлүмәт; сводка погоды һауа торошо
364
тураһында мәғлүмәт; сводка о ходе сева сәсеү барышы хаҡында мәғлүмәт
СВОДНИК м и СВОДНИЦА ж димсе, йә-рәштереүсе, ҡауыштырыусы (кеше)
СВОДНИЧАТЬ несов. димләү, йәрәштереү, ҡауыштырыу (ир-егет менән ҡатын-ҡыҙҙы)
СВОДНИЧЕСТВО с димселек
СВОДНЫЙ, -ая, -ое 1. йыйылма; сводный оркестр йыйылма оркестр; сводный батальон йыйылма батальон 2. (гаиләләге бер-береһенә туган булмаган балаларга ҡарата)
СВОДЧАТЫЙ, -ая, -ое көмбәҙ, көмбәҙле; сводчатый потолок көмбәҙле түшәм
СВОЕВОЛИЕ с башбаштаҡлыҡ, үҙбелдеклелек, үҙенсә эш итеү; показать своеволие башбаштаҡлыҡ күрһәтеү
СВОЕВОЛЬНИК м и СВОЕВОЛЬНИЦА ж; разг. башбаштаҡ кеше
СВОЕВОЛЬНИЧАТЬ несов.; разг. башбаштаҡланыу, башбаштаҡлыҡ күрһәтеү, үҙ белдеге менән эш итеү
СВОЕВОЛЬНОСТЬ ж башбаштаҡлыҡ, үҙбелдеклелек
СВОЕВОЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. башбаштаҡ (цҙ белдеге менән эшләргә яратыусан); своевольный мальчик башбаштаҡ малай 2. үҙенсә (үҙ белдеге менән) эшләнгән; своевольный поступок үҙ белдеге менән эшләнгән ҡылыҡ
СВОЕВРЕМЕННО нареч. (үҙ) ваҡытында, бик ваҡытлы; своевременно предупредить об опасности хәүеф-хәтәр тураһында үҙ ваҡытында иҫкәртеү
СВОЕВРЕМЕННОСТЬ ж үҙ ваҡытында (бик ваҡытлы) булыу; своевременность лечения дауалауҙың бик ваҡытлы булыуы
СВОЕВРЕМЕННЫЙ, -ая, -ое үҙ ваҡытында булған (күрһәтелгән һ.б.), бик ваҡытлы; своевременная помощь үҙ ваҡытында күрһәтелгән ярҙам
СВОЕКОРЫСТИЕ с ҡомһоҙлоҡ, ҡомарлыҡ (цҙ файҙаһын гына ҡайгыртыу)
СВОЕКОРЫСТНОСТЬ ж см. своекорыстие
СВОЕКОРЫСТНЫЙ, -ая, -ое ҡомһоҙ, туймаҫ, ҡомар; своекорыстный человек ҡомһоҙ кеше
СВОЕНРАВИЕ с үҙ һүҙле булыу, үҙһүҙлелек, тиҫкәрелек, холоҡһоҙлоҡ; показать своенравие үҙһүҙлелек күрһәтеү
СВОЕНРАВНОСТЬ ж үҙһүҙлелек, тиҫкәрелек, холоҡһоҙлоҡ; своенравность характера холоҡтоң тиҫкәрелеге
СВОЕНРАВНЫЙ, -ая, -ое үҙенә бер төрлө, үҙ һүҙле, кире; своенравный мальчик үҙ һүҙле малай
СВОЕОБРАЗИЕ с үҙенә бер төрлөлөк, үҙенсәлек, үҙсәнлек; своеобразие исторической обстановки тарихи хәлдең үҙенсәлеге; своеобразие языка тел үҙенсәлеге
СВОЕОБРАЗНОСТЬ ж см. своеобразие; своеобразность характера холоҡ үҙсәнлеге
сказ., безл. иркен, еңел, хөр; мне легко и свободно миңә еңел һәм хөр
СВОБОДНЫЙ, -ая, -ое 1. азат, ирекле, бәйһеҙ, хөр; свободный человек ирекле кеше 2. (совершаемый легко, без затруднений) еңел, тулы мөмкинлекле, киң, иркен; свободное дыхание иркен һулыш; свободное общение иркен аралашыу 3. (не заполненный, не занятый кем-чем-л.) эйәһеҙ, эйәһе булмаған, буш; свободное купе буш купе; свободный стул буш ултырғыс 4. разг. буш торған, файҙаланылмаған; свободный телефон буш торған телефон 5. (просторный ) киң, иркен; свободная комната иркен бүлмә 6. (не тесный, не облегающий плотно) мул үлсәмле, күләме ҙур, иркен, киң, мул; свободное платье мул күлдәк; свободная обувь иркен аяҡ кейеме 7. кцсм. ирекле; свободные выборы ирекле һайлауҙар; свободная торговля ирекле сауҙа ♦ свободное падение тела физ. еҫемдәрҙең тотҡарлыҡһыҙ төшөүе (есемдәрҙең ауырлыҡ көсө тәьҫирендәге хәрәкәте); свободный пробег физ. тотҡарлыҡһыҙ арауыҡ юл (матдәләге молекулаларҙың бер бәрелештән икенсе бәрелешкә тиклем хәрәкәте); свободная профессия ирекле профессия; свободный удар спорт. ирекле тибеү (ҡапҡага ҡаршылыҡһыҙ тибец); свободный перевод ирекле тәржемә
СВОБОДОЛЮБЕЦ м ирек (азатлыҡ) һөйөүсән кеше
СВОБОДОЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое ирек (азатлыҡ) һөйөүсән, ирек (азатлыҡ) яҡлаған, хөр; свободолюбивый народ азатлыҡ һөйөүсән халыҡ; свободолюбивые мысли хөр фекерҙәр; свободолюбивые стихи азатлыҡ һөйөүсән шиғырҙар
СВОБОДОЛЮБИЕ с ирек (азатлыҡ) һөйөү, ирек (азатлыҡ) һөйөүсәнлек
СВОБОДОМЫСЛИЕ с хөр фекерлелек
СВОБОДОМЫСЛЯЩИЙ, -ая, -ее хөр фекерле, киң ҡарашлы; свободомыслящий поэт хөр фекерле шағир
СВОД м 1. см. свести 1, 5—8, 10 — сводить II; 2. йыйылма, йыйынтыҡ; свод законов закондар (ҡанундар) йыйынтығы 3. архит. көмбәҙ; каменный свод таш көмбәҙ; своды моста күпер көмбәҙе 4. перен. (небесный купол, небо) күк көмбәҙе
СВОДИТЬ I сов. кого-что алып барыу, алып барып ҡайтыу; сводить детей в кино балаларҙы киноға алып барыу
СВОДИТЬ II несов. см. свести ♦ не сводить глаз күҙ алмай ҡарау; едва (еле, кое-как) сводить концы с концами (аҡсаны һ.б.) тартып-һуҙып ҡына еткереү, осон-осҡа саҡ-саҡ ялғау
СВОДИТЬСЯ несов. 1. см. свестись 2. страд. от сводить II
СВОДКА ж 1. см. свести 8, 10, 12 — сводить II; 2. мәғлүмәт; сводка погоды һауа торошо
364
тураһында мәғлүмәт; сводка о ходе сева сәсеү барышы хаҡында мәғлүмәт
СВОДНИК м и СВОДНИЦА ж димсе, йә-рәштереүсе, ҡауыштырыусы (кеше)
СВОДНИЧАТЬ несов. димләү, йәрәштереү, ҡауыштырыу (ир-егет менән ҡатын-ҡыҙҙы)
СВОДНИЧЕСТВО с димселек
СВОДНЫЙ, -ая, -ое 1. йыйылма; сводный оркестр йыйылма оркестр; сводный батальон йыйылма батальон 2. (гаиләләге бер-береһенә туган булмаган балаларга ҡарата)
СВОДЧАТЫЙ, -ая, -ое көмбәҙ, көмбәҙле; сводчатый потолок көмбәҙле түшәм
СВОЕВОЛИЕ с башбаштаҡлыҡ, үҙбелдеклелек, үҙенсә эш итеү; показать своеволие башбаштаҡлыҡ күрһәтеү
СВОЕВОЛЬНИК м и СВОЕВОЛЬНИЦА ж; разг. башбаштаҡ кеше
СВОЕВОЛЬНИЧАТЬ несов.; разг. башбаштаҡланыу, башбаштаҡлыҡ күрһәтеү, үҙ белдеге менән эш итеү
СВОЕВОЛЬНОСТЬ ж башбаштаҡлыҡ, үҙбелдеклелек
СВОЕВОЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. башбаштаҡ (цҙ белдеге менән эшләргә яратыусан); своевольный мальчик башбаштаҡ малай 2. үҙенсә (үҙ белдеге менән) эшләнгән; своевольный поступок үҙ белдеге менән эшләнгән ҡылыҡ
СВОЕВРЕМЕННО нареч. (үҙ) ваҡытында, бик ваҡытлы; своевременно предупредить об опасности хәүеф-хәтәр тураһында үҙ ваҡытында иҫкәртеү
СВОЕВРЕМЕННОСТЬ ж үҙ ваҡытында (бик ваҡытлы) булыу; своевременность лечения дауалауҙың бик ваҡытлы булыуы
СВОЕВРЕМЕННЫЙ, -ая, -ое үҙ ваҡытында булған (күрһәтелгән һ.б.), бик ваҡытлы; своевременная помощь үҙ ваҡытында күрһәтелгән ярҙам
СВОЕКОРЫСТИЕ с ҡомһоҙлоҡ, ҡомарлыҡ (цҙ файҙаһын гына ҡайгыртыу)
СВОЕКОРЫСТНОСТЬ ж см. своекорыстие
СВОЕКОРЫСТНЫЙ, -ая, -ое ҡомһоҙ, туймаҫ, ҡомар; своекорыстный человек ҡомһоҙ кеше
СВОЕНРАВИЕ с үҙ һүҙле булыу, үҙһүҙлелек, тиҫкәрелек, холоҡһоҙлоҡ; показать своенравие үҙһүҙлелек күрһәтеү
СВОЕНРАВНОСТЬ ж үҙһүҙлелек, тиҫкәрелек, холоҡһоҙлоҡ; своенравность характера холоҡтоң тиҫкәрелеге
СВОЕНРАВНЫЙ, -ая, -ое үҙенә бер төрлө, үҙ һүҙле, кире; своенравный мальчик үҙ һүҙле малай
СВОЕОБРАЗИЕ с үҙенә бер төрлөлөк, үҙенсәлек, үҙсәнлек; своеобразие исторической обстановки тарихи хәлдең үҙенсәлеге; своеобразие языка тел үҙенсәлеге
СВОЕОБРАЗНОСТЬ ж см. своеобразие; своеобразность характера холоҡ үҙсәнлеге