Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 382 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СЕРЬЁЗНЫЙ
СЕРЬЁЗНЫЙ, -ая, -ое 1. етди, төплө; серьёзное отношение к работе эшкә етди ҡараш; серьёзная беседа етди әңгәмә 2. тәрән йөкмәткеле, бай; серьёзный репертуар бай репертуар; серьёзная книга тәрән йөкмәткеле китап 3. саф, эскерһеҙ, хәйләһеҙ, ысын; серьёзные чувства эскерһеҙ тойғолар 4. борсоулы, уйсан; серьёзный взгляд уйсан ҡараш 5. мөһим, хәл иткес, ҙур; серьёзная поддержка мөһим ярҙам; серьёзные трудности ҙур ҡыйынлыҡтар 6. ҡурҡыныс, хәүефле, етди; серьёзный противник ҡурҡыныс дошман; серьёзная операция хәүефле операция; серьёзная болезнь ҡурҡыныс ауырыу
СЕССИОННЫЙ, -ая, -ое сессия(лар) ...ы; сессионный месяц сессия айы; сессионный зал сессиялар залы
СЕССИЯ ж; в разн. знач. сессия; сессия Государственного собрания РБ БР Дәүләт йыйылышы сессияһы; экзаменационная сессия имтихандар сессияһы
СЕСТРА ж 1. (старшая) апай; (младшая) һеңле, ҡәрендәш; родная сестра бер туған апай 2. (медицинская) медсестра, шәфҡәт туташы ♦ сестра милосердия шәфҡәт туташы
СЕСТРЁНКА ж; разг., уменьш. -ласк. от сестра 1; 2. (в обращении) һеңлекәш, һылыу, ҡәрендәш
СЕСТЬ сов. 1. ултырыу, сүкәйеү; сесть на диван диванға ултырыу; сесть за стол өҫтәл артына ултырыу 2. за что, на что и с неопр. ултырыу, керешеү, тотоноу; сесть за книжку китап уҡырға тотоноу; сесть за работу эшкә тотоноу 3. (о птице , насекомом) ҡуныу, ултырыу, төшөү; утки сели на озеро өйрәктәр күлгә төштө 4. (приземлиться ) ултырыу, төшөү; самолёт сел на аэродром самолёт аэродромға төштө 5. (попасть в заключение ) ултырыу, тотҡонлоҡта булыу; сесть в тюрьму төрмәгә ултырыу 6. (опуститься за горизонт) байыу; солнце село ҡояш байыны 7. (осесть) ҡуныу; пыль села на подоконник туҙан тәҙрә төптәренә ҡунған 8. (углубиться в землю) сүгеү, баҫылыу, ултырыу; дом сел өй баҫылған 9. (укоротиться , сузиться — о ткани, коже) ултырыу; рубашка села күлдәк ултырҙы ♦ сесть в калошу см. калоша; сесть верхом; сесть на голову башына (елкәһенә) менеү; сесть на шею см. шея; сесть не в свои сани ҡулдан килмәгәнгә тотоноу, килешмәгәнде эшләү; сесть на мель кәмә ҡомға терәлеү; сесть за решётку төрмәгә ултырыу; сесть на яйца себеш сығарырға ултырыу
СЕТ м; спорт. сет (тенниссылар ярышындамы бер партия уйын)
СЕТЕВОЙ, -ая, -ое 1. ау, йылым; сетевое плетение ау үреү 2. ау ...ы, йылым ...ы; сетевой промысел ау промыслаһы 3. сеть ...ы, селтәр ...ы; сетевой рубильник сеть рубильнигы
СЕТЕВЯЗАЛЬНЫЙ, -ая, -ое ау бәйләй торған; сетевязальная машина ау бәйләй торған машина
сЕтка ж 1. бәләкәй ау (йылым) 2. (приспособление ) сетка, селтәр; (для защиты от пчёл) битлек, күҙлек; волейбольная сетка волейбол селтәре; сетка пчеловода умартасы битлеге 3. разг. (сумка для мелких вещей) сетка (ептән-бауҙан црелгән моҡсай) 4. спец. (расписание, шкала, схема) сетка; тарифная сетка тариф сеткаһы 5. анат. бәләкәй ҡарын
СЕТОВАНИЕ с 1. см. сетовать 2. (.жалоба) ялыу, шикәйәт
СЕТОВАТЬ несов. 1. (сожалеть) ҡайғырыу, хәсрәтләнеү, бошоноу, көйөү; напрасно сетовать бушҡа бошоноу 2. (жаловаться) зарланыу, һуҡраныу; сетовать на жизнь тормошҡа зарланыу
СЕТТЕР м сеттер (оҙон йөнлө һунар эте)
СЕТЧАТКА ж; анат. селтәрле шекәрә (кцҙҙәге) СЕТЧАТОКРЫЛЫЕ мн.; зоол. селтәр ҡанатлылар
СЕТЧАТЫЙ, -ая, -ое селтәр һымаҡ, селтәрле, селтәр ҡуйылған; сетчатый узор селтәр биҙәк; сетчатый черпак селтәрле сүмес
СЕТЬ ж 1. (приспособление) ау, йылым; вязать сеть йылым бәйләү; закинуть сеть ау һалыу 2. селтәр, сетка; сеть для лука һуған селтәре 3. (совокупность каких-л. путей, каналов и т. д.) селтәр; железнодорожная сеть тимер юл селтәре; телефонная сеть телефон селтәре 4. перен . (система учреждений, предприятий) селтәр; торговая сеть сауҙа селтәре; сеть лечебных учреждений дауалау учреждениелары селтәре ♦ поймать в свои сети тоҙаҡҡа эләктереү, ауға төшөрөү; попасть в сети: 1) ғашиҡ булыу; 2) ҡармағына эләгеү, тоҙағына төшөү; расставлять сети кому-л. кемгәлер тоҙаҡ ҡороу
сечЕние с 1. см. сечь 2. (поверхность) киҫелеш, киҫем; поперечное сечение арҡыры киҫелеш; площадь сечения киҫем майҙаны
сЕченый, -ая, -ое ҡыйылған, киҫелгән, сабылған; сеченая рана киҫелгән яра
сЕчка ж 1. спец. см. сечь 3; сечка камня таш киҫеү 2. (тяпка) сапҡыс 3. (дроблёная крупа ) ваҡланған ярма; гречневая сечка ваҡланған ҡарабойҙай ярмаһы 4. (солома с отрубями) болғатма, бутама (мал аҙымы); кормить сечкой болғатма ашатыу
СЕЧЬ несов. 1. кого-что турау, тураҡлау, киҫеү, сабыу, ҡырҡыу; сечь капусту кәбеҫтә сабыу 2. что ҡыйып (киҫеп) төшөрөү, сабыу; сечь мечом ҡылыс менән сабыу 3. что; спец. киҫеү, шымартыу, шымартып (соҡоп) эшләү (мәҫ., ташты) 4. кого (бить) сыбыҡлау, һуҡтырыу, һыҙырыу сЕялка ж сәскес (сәсец машинаһы) сЕялочный, -ая, -ое сәскес, сәсеү ...ы;
сеялочные агрегаты сәсеү агрегаттары
СЕЯЛЬЩИК м и СЕЯЛЬЩИЦА ж 1. (иген) сәсеүсе; работать сеяльщиком сәсеүсе булып эшләү 2. (занимающийся просеиванием чего-л.) иләүсе; сеяльщик шлака шлак иләүсе
382
СЕРЬЁЗНЫЙ, -ая, -ое 1. етди, төплө; серьёзное отношение к работе эшкә етди ҡараш; серьёзная беседа етди әңгәмә 2. тәрән йөкмәткеле, бай; серьёзный репертуар бай репертуар; серьёзная книга тәрән йөкмәткеле китап 3. саф, эскерһеҙ, хәйләһеҙ, ысын; серьёзные чувства эскерһеҙ тойғолар 4. борсоулы, уйсан; серьёзный взгляд уйсан ҡараш 5. мөһим, хәл иткес, ҙур; серьёзная поддержка мөһим ярҙам; серьёзные трудности ҙур ҡыйынлыҡтар 6. ҡурҡыныс, хәүефле, етди; серьёзный противник ҡурҡыныс дошман; серьёзная операция хәүефле операция; серьёзная болезнь ҡурҡыныс ауырыу
СЕССИОННЫЙ, -ая, -ое сессия(лар) ...ы; сессионный месяц сессия айы; сессионный зал сессиялар залы
СЕССИЯ ж; в разн. знач. сессия; сессия Государственного собрания РБ БР Дәүләт йыйылышы сессияһы; экзаменационная сессия имтихандар сессияһы
СЕСТРА ж 1. (старшая) апай; (младшая) һеңле, ҡәрендәш; родная сестра бер туған апай 2. (медицинская) медсестра, шәфҡәт туташы ♦ сестра милосердия шәфҡәт туташы
СЕСТРЁНКА ж; разг., уменьш. -ласк. от сестра 1; 2. (в обращении) һеңлекәш, һылыу, ҡәрендәш
СЕСТЬ сов. 1. ултырыу, сүкәйеү; сесть на диван диванға ултырыу; сесть за стол өҫтәл артына ултырыу 2. за что, на что и с неопр. ултырыу, керешеү, тотоноу; сесть за книжку китап уҡырға тотоноу; сесть за работу эшкә тотоноу 3. (о птице , насекомом) ҡуныу, ултырыу, төшөү; утки сели на озеро өйрәктәр күлгә төштө 4. (приземлиться ) ултырыу, төшөү; самолёт сел на аэродром самолёт аэродромға төштө 5. (попасть в заключение ) ултырыу, тотҡонлоҡта булыу; сесть в тюрьму төрмәгә ултырыу 6. (опуститься за горизонт) байыу; солнце село ҡояш байыны 7. (осесть) ҡуныу; пыль села на подоконник туҙан тәҙрә төптәренә ҡунған 8. (углубиться в землю) сүгеү, баҫылыу, ултырыу; дом сел өй баҫылған 9. (укоротиться , сузиться — о ткани, коже) ултырыу; рубашка села күлдәк ултырҙы ♦ сесть в калошу см. калоша; сесть верхом; сесть на голову башына (елкәһенә) менеү; сесть на шею см. шея; сесть не в свои сани ҡулдан килмәгәнгә тотоноу, килешмәгәнде эшләү; сесть на мель кәмә ҡомға терәлеү; сесть за решётку төрмәгә ултырыу; сесть на яйца себеш сығарырға ултырыу
СЕТ м; спорт. сет (тенниссылар ярышындамы бер партия уйын)
СЕТЕВОЙ, -ая, -ое 1. ау, йылым; сетевое плетение ау үреү 2. ау ...ы, йылым ...ы; сетевой промысел ау промыслаһы 3. сеть ...ы, селтәр ...ы; сетевой рубильник сеть рубильнигы
СЕТЕВЯЗАЛЬНЫЙ, -ая, -ое ау бәйләй торған; сетевязальная машина ау бәйләй торған машина
сЕтка ж 1. бәләкәй ау (йылым) 2. (приспособление ) сетка, селтәр; (для защиты от пчёл) битлек, күҙлек; волейбольная сетка волейбол селтәре; сетка пчеловода умартасы битлеге 3. разг. (сумка для мелких вещей) сетка (ептән-бауҙан црелгән моҡсай) 4. спец. (расписание, шкала, схема) сетка; тарифная сетка тариф сеткаһы 5. анат. бәләкәй ҡарын
СЕТОВАНИЕ с 1. см. сетовать 2. (.жалоба) ялыу, шикәйәт
СЕТОВАТЬ несов. 1. (сожалеть) ҡайғырыу, хәсрәтләнеү, бошоноу, көйөү; напрасно сетовать бушҡа бошоноу 2. (жаловаться) зарланыу, һуҡраныу; сетовать на жизнь тормошҡа зарланыу
СЕТТЕР м сеттер (оҙон йөнлө һунар эте)
СЕТЧАТКА ж; анат. селтәрле шекәрә (кцҙҙәге) СЕТЧАТОКРЫЛЫЕ мн.; зоол. селтәр ҡанатлылар
СЕТЧАТЫЙ, -ая, -ое селтәр һымаҡ, селтәрле, селтәр ҡуйылған; сетчатый узор селтәр биҙәк; сетчатый черпак селтәрле сүмес
СЕТЬ ж 1. (приспособление) ау, йылым; вязать сеть йылым бәйләү; закинуть сеть ау һалыу 2. селтәр, сетка; сеть для лука һуған селтәре 3. (совокупность каких-л. путей, каналов и т. д.) селтәр; железнодорожная сеть тимер юл селтәре; телефонная сеть телефон селтәре 4. перен . (система учреждений, предприятий) селтәр; торговая сеть сауҙа селтәре; сеть лечебных учреждений дауалау учреждениелары селтәре ♦ поймать в свои сети тоҙаҡҡа эләктереү, ауға төшөрөү; попасть в сети: 1) ғашиҡ булыу; 2) ҡармағына эләгеү, тоҙағына төшөү; расставлять сети кому-л. кемгәлер тоҙаҡ ҡороу
сечЕние с 1. см. сечь 2. (поверхность) киҫелеш, киҫем; поперечное сечение арҡыры киҫелеш; площадь сечения киҫем майҙаны
сЕченый, -ая, -ое ҡыйылған, киҫелгән, сабылған; сеченая рана киҫелгән яра
сЕчка ж 1. спец. см. сечь 3; сечка камня таш киҫеү 2. (тяпка) сапҡыс 3. (дроблёная крупа ) ваҡланған ярма; гречневая сечка ваҡланған ҡарабойҙай ярмаһы 4. (солома с отрубями) болғатма, бутама (мал аҙымы); кормить сечкой болғатма ашатыу
СЕЧЬ несов. 1. кого-что турау, тураҡлау, киҫеү, сабыу, ҡырҡыу; сечь капусту кәбеҫтә сабыу 2. что ҡыйып (киҫеп) төшөрөү, сабыу; сечь мечом ҡылыс менән сабыу 3. что; спец. киҫеү, шымартыу, шымартып (соҡоп) эшләү (мәҫ., ташты) 4. кого (бить) сыбыҡлау, һуҡтырыу, һыҙырыу сЕялка ж сәскес (сәсец машинаһы) сЕялочный, -ая, -ое сәскес, сәсеү ...ы;
сеялочные агрегаты сәсеү агрегаттары
СЕЯЛЬЩИК м и СЕЯЛЬЩИЦА ж 1. (иген) сәсеүсе; работать сеяльщиком сәсеүсе булып эшләү 2. (занимающийся просеиванием чего-л.) иләүсе; сеяльщик шлака шлак иләүсе
382