Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 383 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СЗЫВАТЬ
сЕянец м сәсмәлек (орлоҡтан цҫтерелгән бер йәки ике йыллыҡ агас йәки цҫемлек); сеянец яблони алмағас сәсмәлеге; лук-сеянец һуған сәсмәлеге
сЕянка ж; разг. аҡ (ваҡ) он, иләнгән он; пшеничная сеянка иләнгән бойҙай оно
сЕяный, -ая, -ое 1. иләнгән; сеяная мука иләнгән он 2. иләнгән ондан бешерелгән; сеяный хлеб иләнгән ондан бешерелгән икмәк 3. (посеянный ) сәселгән, сәсеп үҫтерелгән; сеяные травы сәселгән үләндәр
сЕятель м; уст., высок. 1. сәсеүсе, ашлыҡ сәсеүсе 2. чего; перен., книжн. таратыусы; сеятель знаний белем таратыусы
сЕять несов. что 1. сәсеү; сеять пшеницу бойҙай сәсеү 2. перен. (распространять среди людей) таратыу; сеять слухи һүҙ таратыу; сеять добро яҡшылыҡ таратыу 3. см. сеяться 2; сеет холодный дождь һалҡын ямғыр ултырып яуа 4. иләү; сеять муку он иләү
сЕяться несов. 1. орлоғо ҡойолоу, орлоғо ергә төшөү 2. яуыу; начал сеяться мелкий дождь ваҡ ямғыр яуа башланы 3. разг. (сыпаться — о сыпучих предметах) ҡойолоу, түгелеү 4. страд. от сеять 1, 2, 4
СЖАЛИТЬСЯ сов. над кем и без доп. ҡыҙғаныу, аяу, йәлләү; сжалиться над ребёнком баланы йәлләү
СЖАТИЕ с см. сжать I, сжаться 1, 4, 5
СЖАТО нареч. ҡыҫҡаса, ҡыҫҡа итеп; писать сжато ҡыҫҡаса яҙыу
СЖАТОСТЬ ж 1. тығыҙлыҡ; сжатость газа газдың тығыҙлығы 2. ҡыҫҡалыҡ; сжатость изложения яҙыуҙың (һөйләүҙең) ҡыҫҡалығы
сжАтый I, -ая, -ое 1. прич. от сжать I; 2. прил. ҡыҫылған, тығыҙландырылған; сжатый воздух ҡыҫылған һауа 3. прил. ҡыҫҡа, ҡыҫҡартылған; сжатые сроки ҡыҫҡа ваҡыт
сжАтый II, -ая, -ое 1. прич. от сжать II;
2. прил. урылған, урып алынған; сжатая рожь урып алынған арыш; сжатое поле урылған баҫыу
СЖАТЬ I сов. что 1. ҡыҫыу, һығыу, баҫыу; сжать пружину пружинаны ҡыҫыу; сжать руку ҡулды ҡыҫыу 2. прям., перен. ҡыҫыу, баҫыу; сжать грудь күкрәкте ҡыҫыу; страх сжал душу ҡурҡыу күңелде ҡыҫты 3. йомоу, ҡымтыу, төйнәү, ҡыҫыу; сжать кулак йоҙроҡ төйнәү; сжать губы ирендәрҙе ҡымтыу; сжать зубы тештәрҙе ҡыҫыу
СЖАТЬ II сов. что урып алыу, урыу; сжать пшеницу бойҙайҙы урып алыу
СЖАТЬСЯ сов. 1. ҡыҫылыу, һығылыу; пружина сжалась пружина ҡыҫылды 2. бөршәйеү, йомарланыу, шомрайыу; сжаться от боли ауыртыуҙан бөршәйеү 3. ҡыҫылыу, йомолоу, төйнәлеү, ҡымтылыу; губы сжались ирендәр ҡымтылды 4. (стесниться — о груди) ҡыҫылыу; (о горле ) быулығыу; сердце сжалось йөрәк ҡыҫылды
383
5. перен. әрнеү, һыҡрау, һыҙлау; душа сжалась от тоски һағыштан күңел һыҙланы
СЖЕВАТЬ сов. что; разг. сәйнәп (ашап) бөтөрөү, сәйнәп йотоу, сәйнәү; корова сжевала сено һыйыр бесәнде сәйнәп йотто
СЖЁВЫВАТЬ несов. см. сжевать
СЖЕЧЬ сов. что 1. яндырыу, үртәү, ут (үрт) һалыу; сжечь солому һаламды үртәү 2. (израсходовать на отопление и т. п.) яғып (яндырып) бөтөү; сжечь кубометр дров бер кубометр утын яғып бөтөү 3. (иссушить солнечным зноем — о растениях) көйҙөрөү, яндырыу; сжечь траву үләнде көйҙөрөү 4. разг. (сильно обжечь) бешереү, яндырыу; сжечь руку о дверцу печи мейес япмаһына ҡулды бешереү 5. (испортить жаром , перегревом) көйҙөрөү, яндырыу; сжечь пироги бәлештәрҙе көйҙөрөү
сжЕчься сов. 1. яныу, бешеү 2. разг. (получить солнечные ожоги) көнгә (ҡояшҡа) бешеү (яныу)
СЖИВАТЬ несов. см. сжить сживаться I несов. см. сжиться СЖИВАТЬСЯ II несов. страд. от сживать СЖИГАТЬ несов. см. сжечь
СЖИГАТЬСЯ несов. 1. см. сжечься 2. страд. от сжигать
СЖИДИТЬ сов. что; спец. шыйыҡландырыу, шыйыҡлау; сжидить газ газды шыйыҡландырыу
СЖИДИТЬСЯ сов.; спец. шыйыҡланыу
СЖИЖАТЬ несов. см. сжидить
сжижаться несов. 1. см. сжидиться 2. страд. от сжижать
СЖИЖЕННЫЙ, -ая, -ое спец. 1. прич. от сжидить 2. прил. шыйыҡландырылған; сжиженный газ шыйыҡландырылған газ
СЖИМ м ҡыҫҡыс (ҡыҫа торган ҡулайлама)
СЖИМАЕМОСТЬ ж ҡыҫылыусанлыҡ, ҡыҫылыу; сжимаемость воздуха һауаның ҡыҫы-лыусанлығы
СЖИМАТЬ несов. см. сжать I
СЖИМАТЬСЯ несов. 1. см. сжаться 2. страд. от сжимать
сжинАть несов. см. сжать II
СЖИНАТЬСЯ несов. страд. от сжинать
СЖИТЬ сов. кого-что; разг. (не дать нормально жить) көн күрһәтмәү, китергә мәжбүр итеү, сығарып ебәреү ♦ сжить со света см. свет II
СЖИТЬСЯ сов.; разг. 1. с кем эйәләшеп (күнегеп) китеү, эҫенеп китеү; сжиться с новыми друзьями яңы дуҫтарға эйәләшеп китеү 2. с чем (привыкнуть) күнегеп (өйрәнеп) китеү, күнегеү, өйрәнеү
СЖУЛЬНИЧАТЬ сов.; разг. алдашыу, хәрәмләшеү
СЗАДИ нареч. и предлог 1. нареч. арттан, арт яҡтан; подойти сзади арттан килеү 2. предлог с род. п. артта, артында; сзади дома өйҙөң артында
СЗЫВАТЬ несов. см. созвать
сЕянец м сәсмәлек (орлоҡтан цҫтерелгән бер йәки ике йыллыҡ агас йәки цҫемлек); сеянец яблони алмағас сәсмәлеге; лук-сеянец һуған сәсмәлеге
сЕянка ж; разг. аҡ (ваҡ) он, иләнгән он; пшеничная сеянка иләнгән бойҙай оно
сЕяный, -ая, -ое 1. иләнгән; сеяная мука иләнгән он 2. иләнгән ондан бешерелгән; сеяный хлеб иләнгән ондан бешерелгән икмәк 3. (посеянный ) сәселгән, сәсеп үҫтерелгән; сеяные травы сәселгән үләндәр
сЕятель м; уст., высок. 1. сәсеүсе, ашлыҡ сәсеүсе 2. чего; перен., книжн. таратыусы; сеятель знаний белем таратыусы
сЕять несов. что 1. сәсеү; сеять пшеницу бойҙай сәсеү 2. перен. (распространять среди людей) таратыу; сеять слухи һүҙ таратыу; сеять добро яҡшылыҡ таратыу 3. см. сеяться 2; сеет холодный дождь һалҡын ямғыр ултырып яуа 4. иләү; сеять муку он иләү
сЕяться несов. 1. орлоғо ҡойолоу, орлоғо ергә төшөү 2. яуыу; начал сеяться мелкий дождь ваҡ ямғыр яуа башланы 3. разг. (сыпаться — о сыпучих предметах) ҡойолоу, түгелеү 4. страд. от сеять 1, 2, 4
СЖАЛИТЬСЯ сов. над кем и без доп. ҡыҙғаныу, аяу, йәлләү; сжалиться над ребёнком баланы йәлләү
СЖАТИЕ с см. сжать I, сжаться 1, 4, 5
СЖАТО нареч. ҡыҫҡаса, ҡыҫҡа итеп; писать сжато ҡыҫҡаса яҙыу
СЖАТОСТЬ ж 1. тығыҙлыҡ; сжатость газа газдың тығыҙлығы 2. ҡыҫҡалыҡ; сжатость изложения яҙыуҙың (һөйләүҙең) ҡыҫҡалығы
сжАтый I, -ая, -ое 1. прич. от сжать I; 2. прил. ҡыҫылған, тығыҙландырылған; сжатый воздух ҡыҫылған һауа 3. прил. ҡыҫҡа, ҡыҫҡартылған; сжатые сроки ҡыҫҡа ваҡыт
сжАтый II, -ая, -ое 1. прич. от сжать II;
2. прил. урылған, урып алынған; сжатая рожь урып алынған арыш; сжатое поле урылған баҫыу
СЖАТЬ I сов. что 1. ҡыҫыу, һығыу, баҫыу; сжать пружину пружинаны ҡыҫыу; сжать руку ҡулды ҡыҫыу 2. прям., перен. ҡыҫыу, баҫыу; сжать грудь күкрәкте ҡыҫыу; страх сжал душу ҡурҡыу күңелде ҡыҫты 3. йомоу, ҡымтыу, төйнәү, ҡыҫыу; сжать кулак йоҙроҡ төйнәү; сжать губы ирендәрҙе ҡымтыу; сжать зубы тештәрҙе ҡыҫыу
СЖАТЬ II сов. что урып алыу, урыу; сжать пшеницу бойҙайҙы урып алыу
СЖАТЬСЯ сов. 1. ҡыҫылыу, һығылыу; пружина сжалась пружина ҡыҫылды 2. бөршәйеү, йомарланыу, шомрайыу; сжаться от боли ауыртыуҙан бөршәйеү 3. ҡыҫылыу, йомолоу, төйнәлеү, ҡымтылыу; губы сжались ирендәр ҡымтылды 4. (стесниться — о груди) ҡыҫылыу; (о горле ) быулығыу; сердце сжалось йөрәк ҡыҫылды
383
5. перен. әрнеү, һыҡрау, һыҙлау; душа сжалась от тоски һағыштан күңел һыҙланы
СЖЕВАТЬ сов. что; разг. сәйнәп (ашап) бөтөрөү, сәйнәп йотоу, сәйнәү; корова сжевала сено һыйыр бесәнде сәйнәп йотто
СЖЁВЫВАТЬ несов. см. сжевать
СЖЕЧЬ сов. что 1. яндырыу, үртәү, ут (үрт) һалыу; сжечь солому һаламды үртәү 2. (израсходовать на отопление и т. п.) яғып (яндырып) бөтөү; сжечь кубометр дров бер кубометр утын яғып бөтөү 3. (иссушить солнечным зноем — о растениях) көйҙөрөү, яндырыу; сжечь траву үләнде көйҙөрөү 4. разг. (сильно обжечь) бешереү, яндырыу; сжечь руку о дверцу печи мейес япмаһына ҡулды бешереү 5. (испортить жаром , перегревом) көйҙөрөү, яндырыу; сжечь пироги бәлештәрҙе көйҙөрөү
сжЕчься сов. 1. яныу, бешеү 2. разг. (получить солнечные ожоги) көнгә (ҡояшҡа) бешеү (яныу)
СЖИВАТЬ несов. см. сжить сживаться I несов. см. сжиться СЖИВАТЬСЯ II несов. страд. от сживать СЖИГАТЬ несов. см. сжечь
СЖИГАТЬСЯ несов. 1. см. сжечься 2. страд. от сжигать
СЖИДИТЬ сов. что; спец. шыйыҡландырыу, шыйыҡлау; сжидить газ газды шыйыҡландырыу
СЖИДИТЬСЯ сов.; спец. шыйыҡланыу
СЖИЖАТЬ несов. см. сжидить
сжижаться несов. 1. см. сжидиться 2. страд. от сжижать
СЖИЖЕННЫЙ, -ая, -ое спец. 1. прич. от сжидить 2. прил. шыйыҡландырылған; сжиженный газ шыйыҡландырылған газ
СЖИМ м ҡыҫҡыс (ҡыҫа торган ҡулайлама)
СЖИМАЕМОСТЬ ж ҡыҫылыусанлыҡ, ҡыҫылыу; сжимаемость воздуха һауаның ҡыҫы-лыусанлығы
СЖИМАТЬ несов. см. сжать I
СЖИМАТЬСЯ несов. 1. см. сжаться 2. страд. от сжимать
сжинАть несов. см. сжать II
СЖИНАТЬСЯ несов. страд. от сжинать
СЖИТЬ сов. кого-что; разг. (не дать нормально жить) көн күрһәтмәү, китергә мәжбүр итеү, сығарып ебәреү ♦ сжить со света см. свет II
СЖИТЬСЯ сов.; разг. 1. с кем эйәләшеп (күнегеп) китеү, эҫенеп китеү; сжиться с новыми друзьями яңы дуҫтарға эйәләшеп китеү 2. с чем (привыкнуть) күнегеп (өйрәнеп) китеү, күнегеү, өйрәнеү
СЖУЛЬНИЧАТЬ сов.; разг. алдашыу, хәрәмләшеү
СЗАДИ нареч. и предлог 1. нареч. арттан, арт яҡтан; подойти сзади арттан килеү 2. предлог с род. п. артта, артында; сзади дома өйҙөң артында
СЗЫВАТЬ несов. см. созвать