Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 388 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СИНУС
СИНУС м 1. мат. синус (тригонометрик функция) 2. анат. ҡыуышлыҡ
СИНУСОИДА ж; мат. синусоида (синус цҙгә-рецен кцрһәткән тулҡын һымак график һыҙыҡ)
СИНХРОНИЗАТОР м синхронизатор (теге йәки был процестың бер цк ваҡытта цтецен тәьмин итә торган ҡулайлама)
СИНХРОНИЗАЦИЯ ж см. синхронизировать
СИНХРОНИЗИРОВАТЬ сов., несов. что; тех. синхронлаштырыу (бер цк ваҡытта эш-ләтец )
СИНХРОНИЗМ м; книжн. синхронизм (бер цк ваҡытта булыу)
СИНХРОНИЯ ж синхрония (1. ике йәки бер нисә кцренештец, процестың ваҡыт яғынан тап килеце, бер цк ваҡытта булыуы 2. лингв. телдәге элементтарҙың тарихи бер дәцерҙә йәнәш йәшәце һәм цҙ-ара бойондороҡлолоғо)
СИНХРОННЫЙ, -ая, -ое книжн. синхроник, синхронлы, бер үк ваҡыттағы, туранан-тура; синхронный перевод синхронлы тәржемә
СИНХРОТРОН м синхротрон (зарядланған өлөшсәләрҙең хәрәкәтен тиҙләтә торған ҡоролма)
СИНХРОФАЗОТРОН м синхрофазотрон (протондар хәрәкәтен тиҙләтә торған ҡоролма)
СИНЬ ж 1. см. синева 2. спец. зәңгәр (күк) буяу; красить синью зәңгәр буяу менән буяу 3. горн. күк (кцк, зәңгәр төҫтәге ҡайһы бер мәғдәндәрҙең исеме); медная синь баҡыр күге
СИНЬКА ж 1. см. синить 2. синке (аҡ туҡыманы мана торған кцк буяу; кцсергес ҡағыҙ)
СИНЬОР м синьор, әфәнде (Италияла фамилияға йәки исемгә ҡушып әйтелгән ир-атҡа өндәшец һцҙе)
СИНЬОРА ж синьора, ханым (Италияла ҡатындарға өндәшец һцҙе)
СИНЬОРИНА ж синьорина, туташ (Италияла ҡыҙҙарға өндәшец һцҙе)
СИНЮХА ж 1. мед. тире күгәреү 2. бот. фаягөл, тумыртҡа мышары
СИНЯК м күгәргән урын (ер), күк ♦ синяки под глазами күҙ төбөндәге күктәр
СИОНИЗМ м сионизм
СИОНИСТ м сионист (сионизм яҡлы кеше)
СИОНИСТСКИЙ, -ая, -ое сионистик; сионистская организация сионистик ойошма
СИПЕТЬ несов. 1. ғыжлау, ғыжылдау, ғыж-ғыж килеү, ҡарлығыу; сипеть простуженным голосом һалҡын тейҙереп ғыжылдап һөйләшеү 2. пышылдау, пыш-пыш килеү; паровоз сипит паровоз пыш-пыш килә
СИПЛЫЙ, -ая, -ое ғыжылдаҡ, ғыж-ғыж килгән, ҡарлыҡҡан; сиплый голос ғыжылдаҡ тауыш
СИПНУТЬ несов. ғыжылдай (ғыж-ғыж килә) башлау
СИПОТА ж ғыжылдаҡ тауыш
сирЕна ж; в разн. знач. сирена; включить сирену сиренаны тоташтырыу
СИРЕНЕВЫЙ, -ая, -ое 1. сирень ...ы, күксин ...ы; сиреневый куст сирень ҡыуағы; сиреневый запах сирень еҫе 2. (о цвете) сирень (күксин) төҫөндәге; сиреневая лента сирень төҫөндәге таҫма
СИРЕНЬ ж сирень, күксин
СИРИЙСКИЙ, -ая, -ое сүрий ...ы, Сүриә ...ы; сирийский народ Сүриә халҡы; сирийские арабы Сүриә ғәрәптәре
СИРИЙЦЫ мн. сириялылар, сүриәлеләр, Сирия (Сүриә) халҡы // ед. сириец м сирий ир-ат; сирийка ж сирий ҡатын-ҡыҙ
СИРОККО с сирокко (Европаның көньяғына Төньяҡ Африка сцлдәренән иҫкән эҫе томра ел)
сирОп м 1. сироп (ҡуйы шәрбәт) 2. фарм. (густой отвар) төнәтмә
СИРОТА м и ж етем, йәтим, үкһеҙ кеше; (о девочке) йәтимә; круглый сирота үкһеҙ етем
СИРОТЕТЬ несов. етем (йәтим) ҡалыу
СИРОТЛИВЫЙ, -ая, -ое 1. етемһерәгән, йәтимһерәгән, яңғыҙ, япа-яңғыҙ; сиротливая старость яңғыҙ ҡартлыҡ 2. перен. (унылый, жалкий ) бойоҡ, моңһоу, һағышлы; сиротливое поле моңһоу ялан
СИРОТСКИЙ, -ая, -ое етем ...ы, йәтимлек, йәтим ...ы, етемлек; сиротская жизнь етемлек тормошо
СИРОТСТВО с 1. етемлек, йәтимлек, етемселек, йәтимселек 2. перен. (одиночество) яңғыҙлыҡ; жить в сиротстве яңғыҙлыҡта йәшәү
СИСТЕМА ж; в разн. знач. система; привести в систему системаға килтереү (һалыу); аттестационная система аттестация системаһы; избирательная система һайлау системаһы; Солнечная система Ҡояш системаһы; грамматическая система языка телдең грамматик системаһы; нервная система нервы системаһы; система образования мәғариф системаһы; государственная система дәүләт системаһы; работать в системе Академии наук РБ БР фәндәр академияһы системаһында эшләү
СИСТЕМАТИЗАЦИЯ ж см. систематизировать
СИСТЕМАТИЗИРОВАТЬ сов., несов. что 1. системалау, тәртипкә (системаға) килтереү (һалыу); систематизировать знания белемде системаға килтереү 2. см. классифицировать
СИСТЕМАТИКА ж; в разн. знач. систематика; систематика растений үҫемлектәр систематикаһы
СИСТЕМАТИЧЕСКИЙ, -ая, -ое 1. системаға (тәртипкә) һалынған, системалы; систематические знания системалы белем 2. (постоянный) системалы рәүештә булған, даими; систематическое повышение жизненного уровня йәшәү ки-мәленең даими күтәрелеүе
СИСТЕМАТИЧНОСТЬ ж системалылыҡ, системалы рәүештә булыу; систематичность в работе эштәге системалылыҡ
388
СИНУС м 1. мат. синус (тригонометрик функция) 2. анат. ҡыуышлыҡ
СИНУСОИДА ж; мат. синусоида (синус цҙгә-рецен кцрһәткән тулҡын һымак график һыҙыҡ)
СИНХРОНИЗАТОР м синхронизатор (теге йәки был процестың бер цк ваҡытта цтецен тәьмин итә торган ҡулайлама)
СИНХРОНИЗАЦИЯ ж см. синхронизировать
СИНХРОНИЗИРОВАТЬ сов., несов. что; тех. синхронлаштырыу (бер цк ваҡытта эш-ләтец )
СИНХРОНИЗМ м; книжн. синхронизм (бер цк ваҡытта булыу)
СИНХРОНИЯ ж синхрония (1. ике йәки бер нисә кцренештец, процестың ваҡыт яғынан тап килеце, бер цк ваҡытта булыуы 2. лингв. телдәге элементтарҙың тарихи бер дәцерҙә йәнәш йәшәце һәм цҙ-ара бойондороҡлолоғо)
СИНХРОННЫЙ, -ая, -ое книжн. синхроник, синхронлы, бер үк ваҡыттағы, туранан-тура; синхронный перевод синхронлы тәржемә
СИНХРОТРОН м синхротрон (зарядланған өлөшсәләрҙең хәрәкәтен тиҙләтә торған ҡоролма)
СИНХРОФАЗОТРОН м синхрофазотрон (протондар хәрәкәтен тиҙләтә торған ҡоролма)
СИНЬ ж 1. см. синева 2. спец. зәңгәр (күк) буяу; красить синью зәңгәр буяу менән буяу 3. горн. күк (кцк, зәңгәр төҫтәге ҡайһы бер мәғдәндәрҙең исеме); медная синь баҡыр күге
СИНЬКА ж 1. см. синить 2. синке (аҡ туҡыманы мана торған кцк буяу; кцсергес ҡағыҙ)
СИНЬОР м синьор, әфәнде (Италияла фамилияға йәки исемгә ҡушып әйтелгән ир-атҡа өндәшец һцҙе)
СИНЬОРА ж синьора, ханым (Италияла ҡатындарға өндәшец һцҙе)
СИНЬОРИНА ж синьорина, туташ (Италияла ҡыҙҙарға өндәшец һцҙе)
СИНЮХА ж 1. мед. тире күгәреү 2. бот. фаягөл, тумыртҡа мышары
СИНЯК м күгәргән урын (ер), күк ♦ синяки под глазами күҙ төбөндәге күктәр
СИОНИЗМ м сионизм
СИОНИСТ м сионист (сионизм яҡлы кеше)
СИОНИСТСКИЙ, -ая, -ое сионистик; сионистская организация сионистик ойошма
СИПЕТЬ несов. 1. ғыжлау, ғыжылдау, ғыж-ғыж килеү, ҡарлығыу; сипеть простуженным голосом һалҡын тейҙереп ғыжылдап һөйләшеү 2. пышылдау, пыш-пыш килеү; паровоз сипит паровоз пыш-пыш килә
СИПЛЫЙ, -ая, -ое ғыжылдаҡ, ғыж-ғыж килгән, ҡарлыҡҡан; сиплый голос ғыжылдаҡ тауыш
СИПНУТЬ несов. ғыжылдай (ғыж-ғыж килә) башлау
СИПОТА ж ғыжылдаҡ тауыш
сирЕна ж; в разн. знач. сирена; включить сирену сиренаны тоташтырыу
СИРЕНЕВЫЙ, -ая, -ое 1. сирень ...ы, күксин ...ы; сиреневый куст сирень ҡыуағы; сиреневый запах сирень еҫе 2. (о цвете) сирень (күксин) төҫөндәге; сиреневая лента сирень төҫөндәге таҫма
СИРЕНЬ ж сирень, күксин
СИРИЙСКИЙ, -ая, -ое сүрий ...ы, Сүриә ...ы; сирийский народ Сүриә халҡы; сирийские арабы Сүриә ғәрәптәре
СИРИЙЦЫ мн. сириялылар, сүриәлеләр, Сирия (Сүриә) халҡы // ед. сириец м сирий ир-ат; сирийка ж сирий ҡатын-ҡыҙ
СИРОККО с сирокко (Европаның көньяғына Төньяҡ Африка сцлдәренән иҫкән эҫе томра ел)
сирОп м 1. сироп (ҡуйы шәрбәт) 2. фарм. (густой отвар) төнәтмә
СИРОТА м и ж етем, йәтим, үкһеҙ кеше; (о девочке) йәтимә; круглый сирота үкһеҙ етем
СИРОТЕТЬ несов. етем (йәтим) ҡалыу
СИРОТЛИВЫЙ, -ая, -ое 1. етемһерәгән, йәтимһерәгән, яңғыҙ, япа-яңғыҙ; сиротливая старость яңғыҙ ҡартлыҡ 2. перен. (унылый, жалкий ) бойоҡ, моңһоу, һағышлы; сиротливое поле моңһоу ялан
СИРОТСКИЙ, -ая, -ое етем ...ы, йәтимлек, йәтим ...ы, етемлек; сиротская жизнь етемлек тормошо
СИРОТСТВО с 1. етемлек, йәтимлек, етемселек, йәтимселек 2. перен. (одиночество) яңғыҙлыҡ; жить в сиротстве яңғыҙлыҡта йәшәү
СИСТЕМА ж; в разн. знач. система; привести в систему системаға килтереү (һалыу); аттестационная система аттестация системаһы; избирательная система һайлау системаһы; Солнечная система Ҡояш системаһы; грамматическая система языка телдең грамматик системаһы; нервная система нервы системаһы; система образования мәғариф системаһы; государственная система дәүләт системаһы; работать в системе Академии наук РБ БР фәндәр академияһы системаһында эшләү
СИСТЕМАТИЗАЦИЯ ж см. систематизировать
СИСТЕМАТИЗИРОВАТЬ сов., несов. что 1. системалау, тәртипкә (системаға) килтереү (һалыу); систематизировать знания белемде системаға килтереү 2. см. классифицировать
СИСТЕМАТИКА ж; в разн. знач. систематика; систематика растений үҫемлектәр систематикаһы
СИСТЕМАТИЧЕСКИЙ, -ая, -ое 1. системаға (тәртипкә) һалынған, системалы; систематические знания системалы белем 2. (постоянный) системалы рәүештә булған, даими; систематическое повышение жизненного уровня йәшәү ки-мәленең даими күтәрелеүе
СИСТЕМАТИЧНОСТЬ ж системалылыҡ, системалы рәүештә булыу; систематичность в работе эштәге системалылыҡ
388