Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 412 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СМЕРТНИК
СМЕРТНИК м и СМЕРТНИЦА ж үлемдар (цлемгә хөкөм ителгән кеше); камера смертников үлемдарҙар камераһы
смертность ж үлем, үлем-китем; детская смертность балалар үлеме
смЕртный, -ая, -ое 1. үлем ...ы, әжәл ...ы; смертный час үлем сәғәте; смертная казнь үлем язаһы 2. разг. (крайне ожесточённый) үлемесле; смертный бой үлемесле көрәш 3. (очень сильный, крайний) бик ныҡ (көслө, ҙур, ҡаты, яман); скука смертная бик ныҡ эс бошоу; смертный грех бик ҙур гөнаһ
СМЕРТОНОСНЫЙ, -ая, -ое үлтерә (үлем килтерә) торған, үлемесле; смертоносный яд үлтерә торған ағыу; смертоносное оружие үлем килтерә торған ҡорал
СМЕРТЬ ж 1. үлем, үлеү, әжәл; физиологическая смерть биол. тәбиғи үлем; скоропостижная смерть ҡапыл үлеү; спасти от смерти үлемдән ҡотҡарыу; 2. перен. (гибель) юҡҡа сығыу, юҡ булыу 3. в знач. нареч.; прост. (очень) бик көслө, бик ныҡ, сикһеҙ, үлеп; смерть как скучает бик ныҡ һағына ♦ до смерти бик, үтә ныҡ; как смерть бледный мәйет кеүек аҡ, ап-аҡ; быть (лежать) при смерти үлеп барыу, үлем түшәгендә ятыу; клиническая смерть см. клинический; двум смертям не бывать, одной не миновать үлем ике килмәй, бер генә килә; гражданская смерть см. гражданский
СМЕРЧ м ел-дауыл, ҡойон; снежный смерч ҡар ҡойоно
СМЕРЧЕВОЙ, -ая, -ое ел-дауыл ...ы, ҡойон ...ы; смерчевые тучи ҡойон болото
СМЕСИТЕЛЬ м; спец. ҡушылдырғыс (аппарат )
СМЕСТИ сов. что 1. һепереү, һепереп төшөрөү; смести хлебные крошки со стола өҫтәлдән икмәк валсыҡтарын һепереп төшөрөү 2. (метя, сгрести в одну кучу) һепереп өйөү; смести мусор в угол сүп-сарҙы мөйөшкә һепереп өйөү 3. перен. юҡ итеү, бөтөрөү, һепереп ташлау; смести врагов дошмандарҙы һепереп ташлау
СМЕСТИТЬ сов. 1. (сдвинуть, переместить ) ҡуҙғатыу, шыуҙырыу, ҡуҙғатып (шыуҙырып) ҡуйыу, күсереү, күсереп ҡуйыу, шылдырыу; сместить точку наблюдения күҙәтеү нөктәһен шылдырыу 2. кого-что урынынан төшөрөү (сығарыу, бушатыу) сместить начальника цеха цех башлығын урынынан төшөрөү
СМЕСТИТЬСЯ сов. күсеү, ҡуҙғалыу, шыуыу; у больного сместились почки ауырыуҙың бөйөрө ҡуҙғалған
СМЕСЬ ж 1. ҡатышма; смесь разных сортов чая сәйҙең төрлө сорттары ҡатышмаһы 2. ҡушымта; горючая смесь янар май ҡушымтаһы
СМЕТА ж смета, иҫәпнамә; смета расходов сығымдар сметаһы; составить смету иҫәпнамә төҙөү
СМЕТАНА ж ҡаймаҡ; щи со сметаной ҡаймаҡ һалынған кәбеҫтә ашы
СМЕТАТЬ I несов. см. смести
СМЕТАТЬ II сов. что күбәләү, өйөү, һалыу, ҡойоу; сметать стог кәбән ҡойоу
СМЕТАТЬ III сов. что (прошить крупными стежками) типсеү, типсеп тегеү; сметать подол итәкте типсеү
СМЁТКА I ж; разг. (способность быстро соображать ) зирәклек; военная смётка хәрби зирәклек
СМЁТКА II ж см. смести — сметать I
СМЁТКА III ж; спец. см. сметать III
СМЕТЛИВЫЙ и СМЕТЛИВЫЙ, -ая, -ое зирәк; сметливый ученик зирәк уҡыусы
СМЕТНЫЙ, -ая, -ое смета ...ы, сметала (иҫәп-намәлә) ҡаралған, сметаға (иҫәпнамәгә) индерелгән; сметные расходы сметала ҡаралған сығымдар
СМЕТЬ несов. с неопр. батырсылыҡ итеү (ҡылыу), баҙнат итеү, -һы/-һе булыу; сметь зайти инергә баҙнат итеү; не смей трогать тейәһе булма
СМЕХ м көлөү, көлкө; заразительный смех ылыҡтырғыс көлөү; заливаться смехом шарҡылдап көлөү; детский смех балалар көлөүе ♦ (и) смех и горе; (и) смех и грех көлөрһөң дә иларһың да, ҡыҙыҡ та ҡыҙғаныс та; поднять на смех разг. көлкөгә (уйынға) алыу; не до смеха (смеху) көлкө түгел, көлкө ҡайғыһы юҡ (эштец етдилегенә игтибар итергә өндәгәндә әйтелә); курам на смех см. курица; кататься со смеху см. кататься
СМЕХОТВОРНЫЙ, -ая, -ое көлкө килтер-гес, көлдөрә торған, көлкөлө, көлдөргөс; смехотворный случай көлкөлө хәл
СМЕШАННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от смешать 2. прил.; в разн. знач. ҡатыш, ҡатнаш, аралаш; смешанный породы ҡатнаш тоҡомдар; смешанный лес аралаш урман; смешанная комиссия ҡатнаш комиссия
СМЕШАТЬ сов. 1. что (сделать смесь) ҡушыу, ҡушып бутау; творог смешать со сметаной эремсеккә ҡаймаҡ ҡушып бутау; кашу смешать с маслом бутҡаға май ҡушып бутау 2. что (привести в беспорядок) бутау, бутап бөтөү, болартыу; смешать книги китаптарҙы бутап бөтөү 3. (спутать) яңылыштырыу, бутау; смешать фамилии фамилияларҙы бутау
СМЕШАТЬСЯ сов. 1. ҡушылыу, буталыу; краски смешались буяуҙар буталған 2. (перемешаться ) ҡушылып (буталып) китеү; смешаться с толпой халыҡҡа ҡушылып китеү 3. перен. (спутаться) сыуалыу, буталыу; мысли смешались уй-фекерҙәр сыуалды 4. разг. (смутиться ) ҡаушау, аптырау, ҡаушап (аптырап) ҡалыу; ученик смешался уҡыусы ҡаушап ҡалды
СМЕШЕНИЕ с см. смешать — смешаться 1—3; смешение понятий төшөнсәләр буталы-
412
СМЕРТНИК м и СМЕРТНИЦА ж үлемдар (цлемгә хөкөм ителгән кеше); камера смертников үлемдарҙар камераһы
смертность ж үлем, үлем-китем; детская смертность балалар үлеме
смЕртный, -ая, -ое 1. үлем ...ы, әжәл ...ы; смертный час үлем сәғәте; смертная казнь үлем язаһы 2. разг. (крайне ожесточённый) үлемесле; смертный бой үлемесле көрәш 3. (очень сильный, крайний) бик ныҡ (көслө, ҙур, ҡаты, яман); скука смертная бик ныҡ эс бошоу; смертный грех бик ҙур гөнаһ
СМЕРТОНОСНЫЙ, -ая, -ое үлтерә (үлем килтерә) торған, үлемесле; смертоносный яд үлтерә торған ағыу; смертоносное оружие үлем килтерә торған ҡорал
СМЕРТЬ ж 1. үлем, үлеү, әжәл; физиологическая смерть биол. тәбиғи үлем; скоропостижная смерть ҡапыл үлеү; спасти от смерти үлемдән ҡотҡарыу; 2. перен. (гибель) юҡҡа сығыу, юҡ булыу 3. в знач. нареч.; прост. (очень) бик көслө, бик ныҡ, сикһеҙ, үлеп; смерть как скучает бик ныҡ һағына ♦ до смерти бик, үтә ныҡ; как смерть бледный мәйет кеүек аҡ, ап-аҡ; быть (лежать) при смерти үлеп барыу, үлем түшәгендә ятыу; клиническая смерть см. клинический; двум смертям не бывать, одной не миновать үлем ике килмәй, бер генә килә; гражданская смерть см. гражданский
СМЕРЧ м ел-дауыл, ҡойон; снежный смерч ҡар ҡойоно
СМЕРЧЕВОЙ, -ая, -ое ел-дауыл ...ы, ҡойон ...ы; смерчевые тучи ҡойон болото
СМЕСИТЕЛЬ м; спец. ҡушылдырғыс (аппарат )
СМЕСТИ сов. что 1. һепереү, һепереп төшөрөү; смести хлебные крошки со стола өҫтәлдән икмәк валсыҡтарын һепереп төшөрөү 2. (метя, сгрести в одну кучу) һепереп өйөү; смести мусор в угол сүп-сарҙы мөйөшкә һепереп өйөү 3. перен. юҡ итеү, бөтөрөү, һепереп ташлау; смести врагов дошмандарҙы һепереп ташлау
СМЕСТИТЬ сов. 1. (сдвинуть, переместить ) ҡуҙғатыу, шыуҙырыу, ҡуҙғатып (шыуҙырып) ҡуйыу, күсереү, күсереп ҡуйыу, шылдырыу; сместить точку наблюдения күҙәтеү нөктәһен шылдырыу 2. кого-что урынынан төшөрөү (сығарыу, бушатыу) сместить начальника цеха цех башлығын урынынан төшөрөү
СМЕСТИТЬСЯ сов. күсеү, ҡуҙғалыу, шыуыу; у больного сместились почки ауырыуҙың бөйөрө ҡуҙғалған
СМЕСЬ ж 1. ҡатышма; смесь разных сортов чая сәйҙең төрлө сорттары ҡатышмаһы 2. ҡушымта; горючая смесь янар май ҡушымтаһы
СМЕТА ж смета, иҫәпнамә; смета расходов сығымдар сметаһы; составить смету иҫәпнамә төҙөү
СМЕТАНА ж ҡаймаҡ; щи со сметаной ҡаймаҡ һалынған кәбеҫтә ашы
СМЕТАТЬ I несов. см. смести
СМЕТАТЬ II сов. что күбәләү, өйөү, һалыу, ҡойоу; сметать стог кәбән ҡойоу
СМЕТАТЬ III сов. что (прошить крупными стежками) типсеү, типсеп тегеү; сметать подол итәкте типсеү
СМЁТКА I ж; разг. (способность быстро соображать ) зирәклек; военная смётка хәрби зирәклек
СМЁТКА II ж см. смести — сметать I
СМЁТКА III ж; спец. см. сметать III
СМЕТЛИВЫЙ и СМЕТЛИВЫЙ, -ая, -ое зирәк; сметливый ученик зирәк уҡыусы
СМЕТНЫЙ, -ая, -ое смета ...ы, сметала (иҫәп-намәлә) ҡаралған, сметаға (иҫәпнамәгә) индерелгән; сметные расходы сметала ҡаралған сығымдар
СМЕТЬ несов. с неопр. батырсылыҡ итеү (ҡылыу), баҙнат итеү, -һы/-һе булыу; сметь зайти инергә баҙнат итеү; не смей трогать тейәһе булма
СМЕХ м көлөү, көлкө; заразительный смех ылыҡтырғыс көлөү; заливаться смехом шарҡылдап көлөү; детский смех балалар көлөүе ♦ (и) смех и горе; (и) смех и грех көлөрһөң дә иларһың да, ҡыҙыҡ та ҡыҙғаныс та; поднять на смех разг. көлкөгә (уйынға) алыу; не до смеха (смеху) көлкө түгел, көлкө ҡайғыһы юҡ (эштец етдилегенә игтибар итергә өндәгәндә әйтелә); курам на смех см. курица; кататься со смеху см. кататься
СМЕХОТВОРНЫЙ, -ая, -ое көлкө килтер-гес, көлдөрә торған, көлкөлө, көлдөргөс; смехотворный случай көлкөлө хәл
СМЕШАННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от смешать 2. прил.; в разн. знач. ҡатыш, ҡатнаш, аралаш; смешанный породы ҡатнаш тоҡомдар; смешанный лес аралаш урман; смешанная комиссия ҡатнаш комиссия
СМЕШАТЬ сов. 1. что (сделать смесь) ҡушыу, ҡушып бутау; творог смешать со сметаной эремсеккә ҡаймаҡ ҡушып бутау; кашу смешать с маслом бутҡаға май ҡушып бутау 2. что (привести в беспорядок) бутау, бутап бөтөү, болартыу; смешать книги китаптарҙы бутап бөтөү 3. (спутать) яңылыштырыу, бутау; смешать фамилии фамилияларҙы бутау
СМЕШАТЬСЯ сов. 1. ҡушылыу, буталыу; краски смешались буяуҙар буталған 2. (перемешаться ) ҡушылып (буталып) китеү; смешаться с толпой халыҡҡа ҡушылып китеү 3. перен. (спутаться) сыуалыу, буталыу; мысли смешались уй-фекерҙәр сыуалды 4. разг. (смутиться ) ҡаушау, аптырау, ҡаушап (аптырап) ҡалыу; ученик смешался уҡыусы ҡаушап ҡалды
СМЕШЕНИЕ с см. смешать — смешаться 1—3; смешение понятий төшөнсәләр буталы-
412