Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 421 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СОВЕСТНО
СОБСТВЕННИЧЕСКИЙ, -ая, -ое 1. милексенең, хужаның 2. хосуси милек эйәләренә хас (булған), хосуси милекселек ...ы; собственническая психология хосуси милекселек психологияһы
СОБСТВЕННО 1. вводн . сл. (в сущности) асылда, ысынында, ғәмәлдә, дөрөҫөн әйткәндә; собственно, он прав асылда, ул хаҡлы 2. огра-нич. частица (в буквальном смысле слова) ысын мәғәнәһендә ♦ собственно говоря см. собственно 1
СОБСТВЕННОРУЧНЫЙ, -ая, -ое үҙ ҡулы менән -ған/-гән; собственноручная записка үҙ ҡулы менән яҙылған ҡулхат
СОБСТВЕННОСТЬ ж милек; частная собственность хосуси милек; общественная собственность йәмғиәт милке
СОБСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. (являющийся собственностью) үҙ, үҙенеке; собственный дом үҙ йорто 2. (свой, личный) шәхси, үҙ; собственное мнение шәхси фекер; видеть собственными глазами үҙ күҙҙәре менән күреү 3. (буквальный, настоящий) ысын, тура, үҙ; в собственном смысле слова һүҙҙең тура мәғәнәһендә 4. спец. саф, таҙа, үҙ; собственный вес үҙ ауырлығы (нә-мәнец һауыттан башҡа булган саф ауырлыгы) ♦ имя собственное грам. яңғыҙлыҡ исем; в собственные руки (отдать) үҙенә (үҙ ҡулына) тапшырыу; собственный корреспондент үҙ хәбәрсе; вариться в собственном соку см. вариться
СОБУТЫЛЬНИК м; разг. бергә эсеүсе, ше-шәләш
СОБЫТИЕ с 1. ваҡиға, хәл; историческое событие тарихи ваҡиға; неожиданное событие көтөлмәгән хәл; события последних дней һуңғы көндәрҙә булған хәлдәр 2. оло ваҡиға, иҫтәлекле хәл (күренеш); его приезд к нам — событие уның беҙгә килеүе — оло ваҡиға
СОВА ж өкө, ябалаҡ
СОВАТЬ несов. что; разг. 1. тығыу; совать руки в карманы ҡулдарҙы кеҫәгә тығыу 2. ҡыҫтырыу, тығыу, һалып (ҡыҫтырып) ҡуйыу; совать вещи в чемодан әйберҙәрҙе сумаҙанға тығыу 3. йәшертеп (яйһыҙ, ҡабалан) биреү, тығыу; совать цветы сәскәне яйһыҙ биреү ♦ совать (свой) нос морон тығыу, ҡыҫылыу (кеше эшенә)
СОВАТЬСЯ несов. 1. разг. тығылыу, ҡыҫылыу; соваться в чужие дела кеше эшенә тығылыу 2. страд. от совать
СОВЁНОК м өкө (ябалаҡ) балаһы
СОВЕРШАТЬ несов. см. совершить
СОВЕРШАТЬСЯ несов. 1. см. совершиться 2. страд. от совершать
СОВЕРШЕННО нареч. 1. (целиком, полностью ) бөтөнләй, тамам, һис тә, бер ҙә; работа совершенно готова эш тамам әҙер; он совершенно оглох ул бөтөнләй ишетмәй 2. разг. (совсем) тома, дөм, шыр, ҡоп-, шәп-, япа-, сеп-, типә-; со-
421
вершенно сырой сеп-сей; совершенно одинокий япа-яңғыҙ; совершенно ровный тип-тигеҙ; совершенно сухой ҡоп-ҡоро; совершенно новый өр-яңы; совершенно слепой тома һуҡыр
СОВЕРШЕННОЛЕТИЕ с буйға етеү, балиғ булыу
СОВЕРШЕННОЛЕТНИЙ, -яя, -ее буйға еткән, балиғ, йәше еткән
СОВЕРШЕННЫЙ I, -ая, -ое 1. (безукоризненный ) камил, һәр яҡлап килгән; совершенный человек һәр яҡлап килгән кеше 2. (полный, абсолютный ) тулыһы (бөтөнләйе) менән; совершенное сходство тулыһы менән оҡшашлыҡ 3. разг. (подлинный) ысын, ысын мәғәнәһендә, тулыһынса, бөтөнләй; совершенная правда ысын хәҡиҡәт
СОВЕРШЕННЫЙ II: совершенный вид грам. тамамланған төр (славян һ. б. телдәрҙә ҡылымдың төп грамматик билдәһе)
СОВЕРШЕНСТВО с камиллыҡ, камил хәл, теүәллек, камил (юғары кимәлдә, тейешле дәрәжәлә) булыу; совершенство работы эштең юғары кимәлдә булыуы; в совершенстве владеть иностранным языком сит телде камил белеү
СОВЕРШЕНСТВОВАТЬ несов. что камиллаштырыу, яҡшыртыу; совершенствовать свои знания белемеңде камиллаштырыу; совершенствовать методы руководства етәкселек итеү ысулдарын камиллаштырыу
СОВЕРШЕНСТВОВАТЬСЯ несов. 1. камиллашыу, яҡшырыу; талант ученика совершенствуется уҡыусының таланты камиллаша бара 2. страд. от совершенствовать
СОВЕРШИТЬ сов. что 1. ҡылыу, яһау, эшләү; совершить путешествие сәйәхәт итеү; совершить ошибку хата яһау; совершить преступление енәйәт ҡылыу; совершить подвиг батырлыҡ эшләү; совершить посадку ергә төшөү (самолетҡа ҡарата) 2. (исполнить обряд) башҡарыу, ҡылыу, уҡыу; совершить богослужение ғибәҙәт ҡылыу; совершить намаз намаҙ уҡыу 3. офиц. (заключить, оформить) килешеү, килешеүгә ҡул ҡуйыу; совершить сделку алыш-бирешкә килешеү
СОВЕРШИТЬСЯ сов. булыу, килеп сығыу, үтәлеү, атҡарылыу совершилась катастрофа катастрофа булды
СОВЕСТИТЬ несов. кого; разг. оялтыу, оятҡа ҡалдырыу
СОВЕСТИТЬСЯ несов. кого; разг. уңайһыҙлыҡ тойоу, тартыныу, оялыу
СОВЕСТЛИВОСТЬ ж намыҫлылыҡ, выждан-лылыҡ
СОВЕСТЛИВЫЙ, -ая, -ое намыҫлы, выжданлы, оялсан, намыҫсан; совестливый человек намыҫлы кеше
СОВЕСТНО кому в знач. сказ., безл. оят, уңайһыҙ; как вам не совестно? һеҙгә оят түгелме?; мне за вас совестно һеҙҙең өсөн миңә оят
СОБСТВЕННИЧЕСКИЙ, -ая, -ое 1. милексенең, хужаның 2. хосуси милек эйәләренә хас (булған), хосуси милекселек ...ы; собственническая психология хосуси милекселек психологияһы
СОБСТВЕННО 1. вводн . сл. (в сущности) асылда, ысынында, ғәмәлдә, дөрөҫөн әйткәндә; собственно, он прав асылда, ул хаҡлы 2. огра-нич. частица (в буквальном смысле слова) ысын мәғәнәһендә ♦ собственно говоря см. собственно 1
СОБСТВЕННОРУЧНЫЙ, -ая, -ое үҙ ҡулы менән -ған/-гән; собственноручная записка үҙ ҡулы менән яҙылған ҡулхат
СОБСТВЕННОСТЬ ж милек; частная собственность хосуси милек; общественная собственность йәмғиәт милке
СОБСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. (являющийся собственностью) үҙ, үҙенеке; собственный дом үҙ йорто 2. (свой, личный) шәхси, үҙ; собственное мнение шәхси фекер; видеть собственными глазами үҙ күҙҙәре менән күреү 3. (буквальный, настоящий) ысын, тура, үҙ; в собственном смысле слова һүҙҙең тура мәғәнәһендә 4. спец. саф, таҙа, үҙ; собственный вес үҙ ауырлығы (нә-мәнец һауыттан башҡа булган саф ауырлыгы) ♦ имя собственное грам. яңғыҙлыҡ исем; в собственные руки (отдать) үҙенә (үҙ ҡулына) тапшырыу; собственный корреспондент үҙ хәбәрсе; вариться в собственном соку см. вариться
СОБУТЫЛЬНИК м; разг. бергә эсеүсе, ше-шәләш
СОБЫТИЕ с 1. ваҡиға, хәл; историческое событие тарихи ваҡиға; неожиданное событие көтөлмәгән хәл; события последних дней һуңғы көндәрҙә булған хәлдәр 2. оло ваҡиға, иҫтәлекле хәл (күренеш); его приезд к нам — событие уның беҙгә килеүе — оло ваҡиға
СОВА ж өкө, ябалаҡ
СОВАТЬ несов. что; разг. 1. тығыу; совать руки в карманы ҡулдарҙы кеҫәгә тығыу 2. ҡыҫтырыу, тығыу, һалып (ҡыҫтырып) ҡуйыу; совать вещи в чемодан әйберҙәрҙе сумаҙанға тығыу 3. йәшертеп (яйһыҙ, ҡабалан) биреү, тығыу; совать цветы сәскәне яйһыҙ биреү ♦ совать (свой) нос морон тығыу, ҡыҫылыу (кеше эшенә)
СОВАТЬСЯ несов. 1. разг. тығылыу, ҡыҫылыу; соваться в чужие дела кеше эшенә тығылыу 2. страд. от совать
СОВЁНОК м өкө (ябалаҡ) балаһы
СОВЕРШАТЬ несов. см. совершить
СОВЕРШАТЬСЯ несов. 1. см. совершиться 2. страд. от совершать
СОВЕРШЕННО нареч. 1. (целиком, полностью ) бөтөнләй, тамам, һис тә, бер ҙә; работа совершенно готова эш тамам әҙер; он совершенно оглох ул бөтөнләй ишетмәй 2. разг. (совсем) тома, дөм, шыр, ҡоп-, шәп-, япа-, сеп-, типә-; со-
421
вершенно сырой сеп-сей; совершенно одинокий япа-яңғыҙ; совершенно ровный тип-тигеҙ; совершенно сухой ҡоп-ҡоро; совершенно новый өр-яңы; совершенно слепой тома һуҡыр
СОВЕРШЕННОЛЕТИЕ с буйға етеү, балиғ булыу
СОВЕРШЕННОЛЕТНИЙ, -яя, -ее буйға еткән, балиғ, йәше еткән
СОВЕРШЕННЫЙ I, -ая, -ое 1. (безукоризненный ) камил, һәр яҡлап килгән; совершенный человек һәр яҡлап килгән кеше 2. (полный, абсолютный ) тулыһы (бөтөнләйе) менән; совершенное сходство тулыһы менән оҡшашлыҡ 3. разг. (подлинный) ысын, ысын мәғәнәһендә, тулыһынса, бөтөнләй; совершенная правда ысын хәҡиҡәт
СОВЕРШЕННЫЙ II: совершенный вид грам. тамамланған төр (славян һ. б. телдәрҙә ҡылымдың төп грамматик билдәһе)
СОВЕРШЕНСТВО с камиллыҡ, камил хәл, теүәллек, камил (юғары кимәлдә, тейешле дәрәжәлә) булыу; совершенство работы эштең юғары кимәлдә булыуы; в совершенстве владеть иностранным языком сит телде камил белеү
СОВЕРШЕНСТВОВАТЬ несов. что камиллаштырыу, яҡшыртыу; совершенствовать свои знания белемеңде камиллаштырыу; совершенствовать методы руководства етәкселек итеү ысулдарын камиллаштырыу
СОВЕРШЕНСТВОВАТЬСЯ несов. 1. камиллашыу, яҡшырыу; талант ученика совершенствуется уҡыусының таланты камиллаша бара 2. страд. от совершенствовать
СОВЕРШИТЬ сов. что 1. ҡылыу, яһау, эшләү; совершить путешествие сәйәхәт итеү; совершить ошибку хата яһау; совершить преступление енәйәт ҡылыу; совершить подвиг батырлыҡ эшләү; совершить посадку ергә төшөү (самолетҡа ҡарата) 2. (исполнить обряд) башҡарыу, ҡылыу, уҡыу; совершить богослужение ғибәҙәт ҡылыу; совершить намаз намаҙ уҡыу 3. офиц. (заключить, оформить) килешеү, килешеүгә ҡул ҡуйыу; совершить сделку алыш-бирешкә килешеү
СОВЕРШИТЬСЯ сов. булыу, килеп сығыу, үтәлеү, атҡарылыу совершилась катастрофа катастрофа булды
СОВЕСТИТЬ несов. кого; разг. оялтыу, оятҡа ҡалдырыу
СОВЕСТИТЬСЯ несов. кого; разг. уңайһыҙлыҡ тойоу, тартыныу, оялыу
СОВЕСТЛИВОСТЬ ж намыҫлылыҡ, выждан-лылыҡ
СОВЕСТЛИВЫЙ, -ая, -ое намыҫлы, выжданлы, оялсан, намыҫсан; совестливый человек намыҫлы кеше
СОВЕСТНО кому в знач. сказ., безл. оят, уңайһыҙ; как вам не совестно? һеҙгә оят түгелме?; мне за вас совестно һеҙҙең өсөн миңә оят