Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 430 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СОЛНЕЧНЫЙ
СОЛНЕЧНЫЙ, -ая, -ое 1. ҡояш ...ы; солнечное тепло ҡояш йылыһы; солнечные лучи ҡояш нурҙары; солнечная батарея ҡояш батареяһы 2. ҡояшлы, ҡояш төшә торған; солнечная комната ҡояшлы бүлмә; солнечный день ҡояшлы көн 3. перен. (радостный, счастливый) шат, шатлыҡлы; солнечная улыбка шатлыҡлы йылмайыу ♦ Солнечная система астр. Ҡояш системаһы; солнечные часы ҡояш сәғәте (ҡояштан төшкән кцләгәгә ҡарап ваҡытты билдәләй торган ҡорамал); солнечный удар ҡояш (көн) һуғыу; солнечное сплетение анат. күкрәк ауыҙы
СОЛНЦЕ с 1. ҡояш; восход солнца ҡояш сығыу; вращение Земли вокруг Солнца Ерҙең Ҡояш тирәләй әйләнеүе 2. яҡтылыҡ, нур, эҫе(лек); греться на солнце эҫегә ҡыҙыныу ♦ до солнца ҡояш сыҡҡансы; по солнцу (идти, двигаться) ҡояшҡа ҡарап (барыу)
СОЛНЦЕЗАЩИТНЫЙ, -ая, -ое ҡояш (көн) ҡағар, ҡояштан һаҡлана торған; солнцезащитные очки ҡояш ҡағар күҙлек
СОЛНЦЕЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое ҡояш яратыусан (яратҡан); солнцелюбивые растения ҡояш яратыусан үҫемлектәр
СОЛНЦЕПЁК м ҡояш ҡыҙҙырыуы, ҡояш ҡыҙҙыра торған ер (урын), ҡояш (көн) бите
СОЛНЦЕСТОЯНИЕ с; астр. Ҡояш торошо (Ҡояш цҙәге эклиптиканың иң төньяҡ йәки көньяҡ нөктәһенән цткән мәл; йәйен 21—22 июндә, ҡышын 21—22 декабрҙә була); зимнее солнцестояние ҡышҡы ҡояш торошо; летнее солнцестояние йәйге ҡояш торошо
сОло 1. с нескл. соло (бер музыка ҡоралында башҡарыу йәки яңгыҙ йырлау өсөн тәгәйен-ләнгән музыкаль әҫәр; бер кеше башҡарган бейец, айырым партия йәки уның бер өлөшө) 2. в знач. нареч. яңғыҙ; петь соло яңғыҙ йырлау; танцевать соло яңғыҙ бейеү
СОЛОВЕЙ м һандуғас, былбыл; пение соловья һандуғас һайрауы ♦ петь (заливаться, разливаться) соловьём һандуғас булып һайрау (алдау , арбау ниәте менән матур итеп, килештереп һөйләц)
соловЕть несов.; прост. 1. (о взгляде, глазах) тоноу, томаланып тороу (кцҙгә ҡарата); глаза соловели күҙҙәр томаланып тора 2. иҙрәү, йоҡомһорап китеү; соловеть от усталости арыуҙан йоҡомһорап китеү
солОвый I, -ая, -ое (о масти лошади) ҡола (цҙе һары, ҡойроҡ-ялы ҡара)
СОЛОВЫЙ II, -ая, -ое 1. тоноҡ, томаланып торған; соловые глаза тоноҡ күҙҙәр 2. (вялый, сонный — о человеке) йоҡоло, йоҡо баҫҡан
СОЛОВЬИНЫЙ, -ая, -ое һандуғас ...ы, былбыл ...ы; соловьиные трели һандуғас сутылдауы сОлод м ҡур, һалат (буҙа, һыра һ.б. эсемлектәр әҙерләнгәндә ҡулланыла торган шыттырып киптерелгән бойҙай, арыш, һоло һ.б.);
ржаной солод арыш ҡуры; сушить солод һалат киптереү
СОЛОДИТЬ несов. что һалат шыттырыу (яһау, әҙерләү), ҡур яһау
СОЛОДИТЬСЯ несов. страд. от солодить
СОЛОДКА ж татлы тамыр, ҡурйын үләне (медицинала, сәнәгәттә ҡулланыла)
СОЛОДКОВЫЙ, -ая, -ое татлы тамыр ...ы, ҡурйын үләне ...ы
СОЛОМА ж һалам; пшеничная солома бойҙай һаламы
СОЛОМЕННЫЙ, -ая, -ое 1. һалам; соломенная крыша һалам түбә; соломенная шляпа һалам эшләпә 2. (о цвете) асыҡ һары, һалам төҫөндәге; соломенные волосы һалам төҫөндәге сәс ♦ соломенная вдова шутл. ваҡытлыса иренән айырым йәшәгән ҡатын
СОЛОМИНА жһ һалам бөртөгө, бер бөртөк һалам
СОЛОМИНКА ж см. соломина ♦ хвататься за соломинку һаламға йәбешеү (тотоноу) (ышанысһыҙ нәмә ярҙамында ниндәйҙер бәлә-ҡазанан ҡотолорга маташыу)
СОЛОМИСТЫЙ, -ая, -ое спец. 1. (о злаках) буйға үҫә торған, оҙон һабаҡлы, һаламды күп бирә торған; соломистые хлеба буйға үҫә торған иген 2. (күп) һаламлы, (күп) һалам һалынған; соломистый корм һаламлы мал аҙығы
солОмка ж 1. уменьш. от солома 2. спец. етен (киндер) һабағы; замочка льняной соломки етен һабағын ебетеү 3. спец. ағас таяҡса (башына көкөрт ягып шырпы эшләнә) 4. соломка (таяҡса рәцешендәге кәнфит, печенье, макарон һ. б.)
СОЛОМО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәреең “ һалам ” мәгәнәһендә ҡулланылган тәцге өлөшө, мәҫ., соломокопнитель һалам өйгөс
СОЛОМОНОВ: соломоново решение книжн. Сөләймән (пәйғәмбәр) хөкөмө (ауыр мәсьәләне аҡыллы һәм ябай хәл итец)
СОЛОМОРЕЗКА ж һалам турағыс (машина)
СОЛОНИНА ж тоҙло ит, тоҙлаған (тоҙланған) ит
СОЛОНИННЫЙ, -ая, -ое тоҙло ит ...ы, тоҙланған ит ...ы
СОЛОНКА ж тоҙ һауыты
СОЛОНЦЕВАТОСТЬ ж тоҙға бай булыу; со-лонцеватость почвы тупраҡтың тоҙға бай булыуы
СОЛОНЦЕВАТЫЙ, -ая, -ое тоҙға бай; солонцеватая земля тоҙға бай тупраҡ
СОЛОНЦОВЫЙ, -ая, -ое тоҙло; солонцовые почвы тоҙло тупраҡтар
СОЛОНЦЫ мн. (ед. солонец м) 1. только мн. тоҙло тупраҡ 2. (озеро, ключ с солёной водой ) тоҙло күл (шишмә)
СОЛОНЧАКИ мн. (ед. солончак м) 1. только мн. тоҙло тупраҡ 2. см. солонцы 2
СОЛОНЧАКОВЫЙ, -ая, -ое 1. тоҙло; солончаковые почвы тоҙло тупраҡ 2. тоҙло ерҙә (туп
430
СОЛНЕЧНЫЙ, -ая, -ое 1. ҡояш ...ы; солнечное тепло ҡояш йылыһы; солнечные лучи ҡояш нурҙары; солнечная батарея ҡояш батареяһы 2. ҡояшлы, ҡояш төшә торған; солнечная комната ҡояшлы бүлмә; солнечный день ҡояшлы көн 3. перен. (радостный, счастливый) шат, шатлыҡлы; солнечная улыбка шатлыҡлы йылмайыу ♦ Солнечная система астр. Ҡояш системаһы; солнечные часы ҡояш сәғәте (ҡояштан төшкән кцләгәгә ҡарап ваҡытты билдәләй торган ҡорамал); солнечный удар ҡояш (көн) һуғыу; солнечное сплетение анат. күкрәк ауыҙы
СОЛНЦЕ с 1. ҡояш; восход солнца ҡояш сығыу; вращение Земли вокруг Солнца Ерҙең Ҡояш тирәләй әйләнеүе 2. яҡтылыҡ, нур, эҫе(лек); греться на солнце эҫегә ҡыҙыныу ♦ до солнца ҡояш сыҡҡансы; по солнцу (идти, двигаться) ҡояшҡа ҡарап (барыу)
СОЛНЦЕЗАЩИТНЫЙ, -ая, -ое ҡояш (көн) ҡағар, ҡояштан һаҡлана торған; солнцезащитные очки ҡояш ҡағар күҙлек
СОЛНЦЕЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое ҡояш яратыусан (яратҡан); солнцелюбивые растения ҡояш яратыусан үҫемлектәр
СОЛНЦЕПЁК м ҡояш ҡыҙҙырыуы, ҡояш ҡыҙҙыра торған ер (урын), ҡояш (көн) бите
СОЛНЦЕСТОЯНИЕ с; астр. Ҡояш торошо (Ҡояш цҙәге эклиптиканың иң төньяҡ йәки көньяҡ нөктәһенән цткән мәл; йәйен 21—22 июндә, ҡышын 21—22 декабрҙә була); зимнее солнцестояние ҡышҡы ҡояш торошо; летнее солнцестояние йәйге ҡояш торошо
сОло 1. с нескл. соло (бер музыка ҡоралында башҡарыу йәки яңгыҙ йырлау өсөн тәгәйен-ләнгән музыкаль әҫәр; бер кеше башҡарган бейец, айырым партия йәки уның бер өлөшө) 2. в знач. нареч. яңғыҙ; петь соло яңғыҙ йырлау; танцевать соло яңғыҙ бейеү
СОЛОВЕЙ м һандуғас, былбыл; пение соловья һандуғас һайрауы ♦ петь (заливаться, разливаться) соловьём һандуғас булып һайрау (алдау , арбау ниәте менән матур итеп, килештереп һөйләц)
соловЕть несов.; прост. 1. (о взгляде, глазах) тоноу, томаланып тороу (кцҙгә ҡарата); глаза соловели күҙҙәр томаланып тора 2. иҙрәү, йоҡомһорап китеү; соловеть от усталости арыуҙан йоҡомһорап китеү
солОвый I, -ая, -ое (о масти лошади) ҡола (цҙе һары, ҡойроҡ-ялы ҡара)
СОЛОВЫЙ II, -ая, -ое 1. тоноҡ, томаланып торған; соловые глаза тоноҡ күҙҙәр 2. (вялый, сонный — о человеке) йоҡоло, йоҡо баҫҡан
СОЛОВЬИНЫЙ, -ая, -ое һандуғас ...ы, былбыл ...ы; соловьиные трели һандуғас сутылдауы сОлод м ҡур, һалат (буҙа, һыра һ.б. эсемлектәр әҙерләнгәндә ҡулланыла торган шыттырып киптерелгән бойҙай, арыш, һоло һ.б.);
ржаной солод арыш ҡуры; сушить солод һалат киптереү
СОЛОДИТЬ несов. что һалат шыттырыу (яһау, әҙерләү), ҡур яһау
СОЛОДИТЬСЯ несов. страд. от солодить
СОЛОДКА ж татлы тамыр, ҡурйын үләне (медицинала, сәнәгәттә ҡулланыла)
СОЛОДКОВЫЙ, -ая, -ое татлы тамыр ...ы, ҡурйын үләне ...ы
СОЛОМА ж һалам; пшеничная солома бойҙай һаламы
СОЛОМЕННЫЙ, -ая, -ое 1. һалам; соломенная крыша һалам түбә; соломенная шляпа һалам эшләпә 2. (о цвете) асыҡ һары, һалам төҫөндәге; соломенные волосы һалам төҫөндәге сәс ♦ соломенная вдова шутл. ваҡытлыса иренән айырым йәшәгән ҡатын
СОЛОМИНА жһ һалам бөртөгө, бер бөртөк һалам
СОЛОМИНКА ж см. соломина ♦ хвататься за соломинку һаламға йәбешеү (тотоноу) (ышанысһыҙ нәмә ярҙамында ниндәйҙер бәлә-ҡазанан ҡотолорга маташыу)
СОЛОМИСТЫЙ, -ая, -ое спец. 1. (о злаках) буйға үҫә торған, оҙон һабаҡлы, һаламды күп бирә торған; соломистые хлеба буйға үҫә торған иген 2. (күп) һаламлы, (күп) һалам һалынған; соломистый корм һаламлы мал аҙығы
солОмка ж 1. уменьш. от солома 2. спец. етен (киндер) һабағы; замочка льняной соломки етен һабағын ебетеү 3. спец. ағас таяҡса (башына көкөрт ягып шырпы эшләнә) 4. соломка (таяҡса рәцешендәге кәнфит, печенье, макарон һ. б.)
СОЛОМО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәреең “ һалам ” мәгәнәһендә ҡулланылган тәцге өлөшө, мәҫ., соломокопнитель һалам өйгөс
СОЛОМОНОВ: соломоново решение книжн. Сөләймән (пәйғәмбәр) хөкөмө (ауыр мәсьәләне аҡыллы һәм ябай хәл итец)
СОЛОМОРЕЗКА ж һалам турағыс (машина)
СОЛОНИНА ж тоҙло ит, тоҙлаған (тоҙланған) ит
СОЛОНИННЫЙ, -ая, -ое тоҙло ит ...ы, тоҙланған ит ...ы
СОЛОНКА ж тоҙ һауыты
СОЛОНЦЕВАТОСТЬ ж тоҙға бай булыу; со-лонцеватость почвы тупраҡтың тоҙға бай булыуы
СОЛОНЦЕВАТЫЙ, -ая, -ое тоҙға бай; солонцеватая земля тоҙға бай тупраҡ
СОЛОНЦОВЫЙ, -ая, -ое тоҙло; солонцовые почвы тоҙло тупраҡтар
СОЛОНЦЫ мн. (ед. солонец м) 1. только мн. тоҙло тупраҡ 2. (озеро, ключ с солёной водой ) тоҙло күл (шишмә)
СОЛОНЧАКИ мн. (ед. солончак м) 1. только мн. тоҙло тупраҡ 2. см. солонцы 2
СОЛОНЧАКОВЫЙ, -ая, -ое 1. тоҙло; солончаковые почвы тоҙло тупраҡ 2. тоҙло ерҙә (туп
430