Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 438 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СОСТАВИТЕЛЬСКИЙ
СОСТАВИТЕЛЬСКИЙ, -ая, -ое төҙөүсе ...ы; составительский коллектив төҙөүселәр коллективы
составить сов. что 1. ҡуйыу, теҙеп (йә-нәшә) ҡуйыу; составить стулья ултырғыстарҙы теҙеп ҡуйыу; составить на поднос посуду һауыт-һабаны батмусҡа ҡуйыу 2. төҙөү; составить уравнение тигеҙләмә төҙөү; составить словарь һүҙлек төҙөү 3. ойоштороу, төҙөү, барлыҡҡа килтереү; составить новое правительство яңы хөкүмәт төҙөү 4. (берәмләп) йыйыу, (әкренләп) туплау; составить коллекцию марок маркалар коллекцияһы йыйыу; составить капитал капитал туплау 5. булдырыу, тыуҙырыу, барлыҡҡа килтереү; составить мнение фекер тыуҙырыу 6. булыу, тәшкил итеү; расход составит сто рублей сығым йөҙ һум булыр 7. итеү, яһау, тыуҙырыу, булыу; составить счастье чьё-л. кемделер бәхетле итеү 8. күсереп (алып) ҡуйыу, урынын алмаштырып ҡуйыу; составить цветы с подоконника на пол гөлдәрҙе тәҙрә төбөнән иҙәнгә күсереп ҡуйыу
СОСТАВИТЬСЯ сов. 1. барлыҡҡа килеү, килеп сығыу, төҙөлөү, ойошоу; составилась большая библиотека ҙур китапхана барлыҡҡа килде; составился хороший оркестр яҡшы оркестр ойошто 2. тупланыу, йыйылыу; составилось состояние байлыҡ тупланды 3. тыуыу, барлыҡҡа килеү; составилось благоприятное мнение яҡшы фекер тыуҙы
СОСТАВЛЕНИЕ с см. составить — составлять 1—5, 8; составление плана план төҙөү; составление словаря һүҙлек төҙөү
СОСТАВЛЯТЬ несов. см. составить
СОСТАВЛЯТЬСЯ несов. 1. см. составиться 2. страд. от составлять
СОСТАВНОЙ, -ая, -ое 1. бер нисә өлөштән торған, ҡушма; составная мачта бер нисә өлөштән торған мачта 2. составында(ғы) булған; составной элемент составында булған элемент ♦ составное сказуемое грам. ҡушма хәбәр; составное числительное грам. ҡушма һан
СОСТАРИТЬ сов. кого олоғайтыу, ҡартайтыу состариться сов. олоғайыу, ҡартайыу СОСТОЯНИЕ с 1. (положение) хәл; экономическое состояние страны илдең иҡтисади хәле; состояние финансов финанс хәле; перейти в жидкое состояние шыйыҡ хәлгә килеү; состояние больного ауырыуҙың хәле 2. байлыҡ, мал-мөлкәт, дәүләт, ниғмәт; копить состояние мал йыйыу; человек с состоянием бай кеше ♦ быть в состоянии алыу, -лыҡ/-лек хәлдә булыу
СОСТОЯТЕЛЬНОСТЬ ж 1. хәллелек, хәлле (етеш) булыу, етешлек, мул йәшәү; состоятельность жителей деревни ауыл кешеләренең хәлле булыуы 2. (доказательность) нигеҙлелек, дә-лиллелек, төплөлөк; состоятельность теории теорияның нигеҙлелеге
СОСТОЯТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. хәлле, ҡурлы, бай, мал-мөлкәтле; состоятельные родители хәлле ата-әсә; состоятельный человек мал-мөлкәтле кеше 2. (обоснованный) нигеҙле, төплө, дәлилле; состоятельный довод нигеҙле дәлил
СОСТОЯТЬ несов. 1. из кого-чего тороу; квартира состоит из двух комнат фатир ике бүлмәнән тора; семья состоит из четырёх человек ғаилә дүрт кешенән тора 2. в чём ғибәрәт булыу; в чём состоят обязанности бурыстар ниҙән ғибәрәт 3. тороу, булыу; состоять в профсоюзе профсоюзда тороу; состоять в браке никахта булыу; состоять на иждивении тәрбиәһендә тороу 4. булыу, үтәү, эшләү, булып тороу; состоять при посольстве илселектә эшләү
СОСТОЯТЬСЯ сов. булыу; заседание не состоялось ултырыш булманы
СОСТРАГИВАТЬ несов. см. сострогать
СОСТРАДАНИЕ с ҡыҙғаныу, йәлләү, хәлгә инеү, шәфҡәт, мәрхәмәт; смотреть с состраданием ҡыҙғаныу менән ҡарау; чувство сострадания йәлләү хисе; проявлять сострадание шәфҡәт күрһәтеү; сделать из сострадания что-л. нимәлер йәлләп эшләү
СОСТРАДАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое шәфҡәтле, йәлләүсән, ҡыҙғаныусан, мәрхәмәтле; сострадательное лицо мәрхәмәтле йөҙ
СОСТРАДАТЬ несов. кому-чему и без доп.; книжн. йәлләү, ҡыҙғаныу; искренне сострадать ысын күңелдән йәлләү
состригать несов. см. состричь
СОСТРИГАТЬСЯ несов. страд. от состригать
СОСТРИТЬ сов. йор һүҙ әйтеү, тапҡыр (үткер, йор) һүҙләнеү, әсе телләнеү
СОСТРИЧЬ сов. что ҡырҡыу, киҫеү, ҡырҡып (киҫеп) ташлау; (волосы) алыу, алдырыу; состричь волосы сәсте алдырыу
СОСТРОГАТЬ сов. что йышып ҡуйыу (бөтөрөү), юнып шымартыу; сострогать рубанком йышҡы менән йышып ҡуйыу
СОСТРОГАТЬСЯ сов. йышылыу, шымарыу
СОСТРОИТЬ сов. что 1. уст., прост. төҙөп ҡуйыу, эшләп ебәреү, ойоштороу; на скорую руку состроить дощатый театр тиҙ генә таҡтанан театр төҙөп ҡуйыу 2. разг. (придать лицу какое-л. выражение) уйнатыу, йөҙ (сырай) һытыу; состроить кислую мину сырайҙы һытыу
СОСТРОЧИТЬ сов. что тегеү; сострочить куски материи туҡыма киҫәктәрен тегеү
СОСТРУГАТЬ сов. что; разг. см. сострогать
СОСТРУГАТЬСЯ несов.; разг. см. сострогаться
СОСТРУГИВАТЬ несов. см. состругать
СОСТРУГИВАТЬСЯ несов. 1. см. состругаться 2. страд. от состругивать
СОСТРЯПАТЬ сов. см. стряпать; наспех состряпать письмо ашыҡ-бошоҡ хат әтмәләү
438
СОСТАВИТЕЛЬСКИЙ, -ая, -ое төҙөүсе ...ы; составительский коллектив төҙөүселәр коллективы
составить сов. что 1. ҡуйыу, теҙеп (йә-нәшә) ҡуйыу; составить стулья ултырғыстарҙы теҙеп ҡуйыу; составить на поднос посуду һауыт-һабаны батмусҡа ҡуйыу 2. төҙөү; составить уравнение тигеҙләмә төҙөү; составить словарь һүҙлек төҙөү 3. ойоштороу, төҙөү, барлыҡҡа килтереү; составить новое правительство яңы хөкүмәт төҙөү 4. (берәмләп) йыйыу, (әкренләп) туплау; составить коллекцию марок маркалар коллекцияһы йыйыу; составить капитал капитал туплау 5. булдырыу, тыуҙырыу, барлыҡҡа килтереү; составить мнение фекер тыуҙырыу 6. булыу, тәшкил итеү; расход составит сто рублей сығым йөҙ һум булыр 7. итеү, яһау, тыуҙырыу, булыу; составить счастье чьё-л. кемделер бәхетле итеү 8. күсереп (алып) ҡуйыу, урынын алмаштырып ҡуйыу; составить цветы с подоконника на пол гөлдәрҙе тәҙрә төбөнән иҙәнгә күсереп ҡуйыу
СОСТАВИТЬСЯ сов. 1. барлыҡҡа килеү, килеп сығыу, төҙөлөү, ойошоу; составилась большая библиотека ҙур китапхана барлыҡҡа килде; составился хороший оркестр яҡшы оркестр ойошто 2. тупланыу, йыйылыу; составилось состояние байлыҡ тупланды 3. тыуыу, барлыҡҡа килеү; составилось благоприятное мнение яҡшы фекер тыуҙы
СОСТАВЛЕНИЕ с см. составить — составлять 1—5, 8; составление плана план төҙөү; составление словаря һүҙлек төҙөү
СОСТАВЛЯТЬ несов. см. составить
СОСТАВЛЯТЬСЯ несов. 1. см. составиться 2. страд. от составлять
СОСТАВНОЙ, -ая, -ое 1. бер нисә өлөштән торған, ҡушма; составная мачта бер нисә өлөштән торған мачта 2. составында(ғы) булған; составной элемент составында булған элемент ♦ составное сказуемое грам. ҡушма хәбәр; составное числительное грам. ҡушма һан
СОСТАРИТЬ сов. кого олоғайтыу, ҡартайтыу состариться сов. олоғайыу, ҡартайыу СОСТОЯНИЕ с 1. (положение) хәл; экономическое состояние страны илдең иҡтисади хәле; состояние финансов финанс хәле; перейти в жидкое состояние шыйыҡ хәлгә килеү; состояние больного ауырыуҙың хәле 2. байлыҡ, мал-мөлкәт, дәүләт, ниғмәт; копить состояние мал йыйыу; человек с состоянием бай кеше ♦ быть в состоянии алыу, -лыҡ/-лек хәлдә булыу
СОСТОЯТЕЛЬНОСТЬ ж 1. хәллелек, хәлле (етеш) булыу, етешлек, мул йәшәү; состоятельность жителей деревни ауыл кешеләренең хәлле булыуы 2. (доказательность) нигеҙлелек, дә-лиллелек, төплөлөк; состоятельность теории теорияның нигеҙлелеге
СОСТОЯТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. хәлле, ҡурлы, бай, мал-мөлкәтле; состоятельные родители хәлле ата-әсә; состоятельный человек мал-мөлкәтле кеше 2. (обоснованный) нигеҙле, төплө, дәлилле; состоятельный довод нигеҙле дәлил
СОСТОЯТЬ несов. 1. из кого-чего тороу; квартира состоит из двух комнат фатир ике бүлмәнән тора; семья состоит из четырёх человек ғаилә дүрт кешенән тора 2. в чём ғибәрәт булыу; в чём состоят обязанности бурыстар ниҙән ғибәрәт 3. тороу, булыу; состоять в профсоюзе профсоюзда тороу; состоять в браке никахта булыу; состоять на иждивении тәрбиәһендә тороу 4. булыу, үтәү, эшләү, булып тороу; состоять при посольстве илселектә эшләү
СОСТОЯТЬСЯ сов. булыу; заседание не состоялось ултырыш булманы
СОСТРАГИВАТЬ несов. см. сострогать
СОСТРАДАНИЕ с ҡыҙғаныу, йәлләү, хәлгә инеү, шәфҡәт, мәрхәмәт; смотреть с состраданием ҡыҙғаныу менән ҡарау; чувство сострадания йәлләү хисе; проявлять сострадание шәфҡәт күрһәтеү; сделать из сострадания что-л. нимәлер йәлләп эшләү
СОСТРАДАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое шәфҡәтле, йәлләүсән, ҡыҙғаныусан, мәрхәмәтле; сострадательное лицо мәрхәмәтле йөҙ
СОСТРАДАТЬ несов. кому-чему и без доп.; книжн. йәлләү, ҡыҙғаныу; искренне сострадать ысын күңелдән йәлләү
состригать несов. см. состричь
СОСТРИГАТЬСЯ несов. страд. от состригать
СОСТРИТЬ сов. йор һүҙ әйтеү, тапҡыр (үткер, йор) һүҙләнеү, әсе телләнеү
СОСТРИЧЬ сов. что ҡырҡыу, киҫеү, ҡырҡып (киҫеп) ташлау; (волосы) алыу, алдырыу; состричь волосы сәсте алдырыу
СОСТРОГАТЬ сов. что йышып ҡуйыу (бөтөрөү), юнып шымартыу; сострогать рубанком йышҡы менән йышып ҡуйыу
СОСТРОГАТЬСЯ сов. йышылыу, шымарыу
СОСТРОИТЬ сов. что 1. уст., прост. төҙөп ҡуйыу, эшләп ебәреү, ойоштороу; на скорую руку состроить дощатый театр тиҙ генә таҡтанан театр төҙөп ҡуйыу 2. разг. (придать лицу какое-л. выражение) уйнатыу, йөҙ (сырай) һытыу; состроить кислую мину сырайҙы һытыу
СОСТРОЧИТЬ сов. что тегеү; сострочить куски материи туҡыма киҫәктәрен тегеү
СОСТРУГАТЬ сов. что; разг. см. сострогать
СОСТРУГАТЬСЯ несов.; разг. см. сострогаться
СОСТРУГИВАТЬ несов. см. состругать
СОСТРУГИВАТЬСЯ несов. 1. см. состругаться 2. страд. от состругивать
СОСТРЯПАТЬ сов. см. стряпать; наспех состряпать письмо ашыҡ-бошоҡ хат әтмәләү
438