Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 465 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СТРАДАЛЕЦ
бер яҡтан ..., икенсе яҡтан; встать на сторону чью кемдеңдер яғына сығыу, яҡлы булыу; идти (отправляться) на все четыре стороны дүрт яғы ҡибла
СТОРОНИТЬСЯ несов. 1. (отодвигаться в сторону) ситкә тайпылыу, юл биреү 2. кого-чего ; перен. ситтә тороу, ситләшеү, аралашмау, яҡын бармау (килмәү)
СТОРОННИЙ, -яя, -ее 1. сит, ят 2. сит, башҡа, бүтән
СТОРОННИК м и СТОРОННИЦА ж яҡлы, яҡлаусы, яғында тороусы, тарафдар; сторонники мира тыныслыҡ яҡлы кешеләр
СТОРУБЛЁВКА ж; разг. йөҙ һумлыҡ (аҡса)
СТОСКОВАТЬСЯ сов. о ком-чём, по кому-чему , по ком-чём; разг. һағыныу, һағынып китеү (бөтөү)
СТОЧИТЬ сов. что 1. (снять неровности) сарлау, сарлап ҡуйыу, ҡайрау, ҡайрап алыу 2. сарлап бөтөрөү, сарлап (ҡайрап) йоҡартыу; сточить нож бысаҡты ҡайрап йоҡартыу
СТОЧИТЬСЯ сов. сарлай-сарлай (ҡайрай-ҡайрай) йоҡарып (ашалып) бөтөү; ножик сточился бәке ҡайрай-ҡайрай йоҡарып бөттө
СТОЧНЫЙ, -ая, -ое 1. ағып төшә торған, ағып төшөп йыйылған; сточные воды ағып төшөп йыйылған һыу 2. һыу ағыҙа торған; сточные трубы һыу ағыҙа торған торбалар 3. (имеющий сток) ағар, ағып сыға торған (ятҡан); сточное озеро ағар күл
СТОШНИТЬ сов. кого безл. күңел болғаныу, ҡоҫоу
стОя нареч. баҫып, аяҡ үрә; читать стоя аяҡ үрә уҡыу
стоЯк м (для опоры) таяу, терәү (багана һ.б. кецек); (для соединения) торба
СТОЯЛЫЙ, -ая, -ое 1. тик торған, хәрәкәтһеҙ (һыу, һауа һ. б.); стоялая вода торған һыу, үле һыу (кцл һ.б.) 2. оҙаҡ торған, ултырған; стоялый мёд ултырған бал 3. (застоялый) оҙаҡ егелмәгән; стоялый конь оҙаҡ егелмәгән ат
СТОЯНКА ж 1. туҡтау, туҡтап тороу, туҡталыу; стоянка поезда пять минут поезд биш минутҡа туҡтай 2. (место) туҡталыу урыны; стоянка зимовщиков ҡышлаусыларҙың туҡталыу урыны 3. (для транспорта) туҡталҡа, туҡталыш; стоянка трамваев трамвайҙар туҡталышы 4. то-ра(лар) (боронго кешеләр торган урын); стоянка каменного века таш быуат торалары
СТОЯТЬ несов. 1. тороу, баҫып тороу; стоять у окна тәҙрә янында тороу 2. (һаҡта) тороу; стоять в почётном карауле почёт ҡарауылында тороу 3. (располагаться) урынлашыу, туҡтау, туҡталыу; стоять лагерем лагерь булып урынлашыу; рота стоит в лесу рота урманда урынлашҡан 5. за кого-что; перен. яҡлау; стоять за мир тыныслыҡты яҡлау; стоять за правду дөрөҫлөктө яҡлау 6. за чем; перен., разг. (с отри
цанием ) тормау, ҡарамау; не стоять за ценой хаҡына ҡарамау 7. (быть, находиться) тороу, үҫеп ултырыу; берёза стоит у дома ҡайын өй янында тора 8. на чём ҡуйылыу, ҡоролоу, һалыныу; дом стоит на фундаменте өй нигеҙгә һалынған 9. ҡуйылыу, һалыныу, һуғылыу; на бумаге стоит печать ҡағыҙға мисәт һуғылған 10. туҡтау, туҡтап тороу, тороу; поезд долго стоял на станции поезд станцияла оҙаҡ торҙо 11. туҡтау, йөрөмәү; часы стоят сәғәт туҡтаған 12. перен. туҡталыу, туҡталып тороу; работа стоит эш туҡталды 13. бар булыу, күренеү, тороу, ине; луна стояла высоко над домом ай өй тапҡырында юғарыла күренә ине; стояла зима ҡыш ине 14. повел. стой(те)! туҡта(ғыҙ)!, тороп тор(оғоҙ)! ♦ стоять во главе башында тороу, етәкселек итеү; стоять грудью см. грудь; стоять как вкопанный бағаналай (бағана кеүек) ҡатып тороу; стоять над душой см. душа; стоять на задних лапках см. лапка; стоять на ложном пути яңылыш юлға баҫыу; стоять на пути (дороге, поперёк дороги) юлына арҡыры төшөү; стоять на равной ноге с кем кем менәндер тиңләшеү (тиң булыу); стоять на (своих, собственных) ногах аяғыңда ныҡ баҫып тороу (тормошта ныҡлы урын биләц); стоять на своём үҙ һүҙен бирмәү; стоять насмерть йәнде аямау; стоять на страже һаҡта (һағында) тороу; стоять одной ногой в могиле (в гробу) см. могила; стоять на хорошей (правильной) дороге; стоять на хорошем (правильном) пути дөрөҫ юлда булыу; стоять на часах ҡарауылда тороу; стоять поперёк горла тамаҡҡа арҡыры тороу; стоять у власти власть башында тороу (булыу); стоять у ворот (у порога) яҡынлашып килеү, етеп килеү (кцбеһенсә тәбигәт миҙгелдәре тураһында); стоять за спиной у кого кемдеңдер артында тороу (аҫтыртын яҡлау, ярҙам итеү)
СТОЯЧИЙ, -ая, -ее 1. текә, баҫып торған, ултырма; стоячий воротник ултырма яға 2. (не проточный) аҡмаған, аҡмаҫ, бөркөү, үле; стоячая вода үле һыу; стоячий воздух бөркөү һауа
СТОЯЩИЙ, -ая, -ее 1. прич. от стоить 2. прил.; разг. әһәмиәтле, лайыҡлы; стоящее предложение әһәмиәтле тәҡдим; стоящий человек лайыҡлы кеше
СТРАВИТЬ сов. кого-что 1. (о животных) һөсләтеү, һөскөртөү; стравить собак эттәрҙе һөсләтеү 2. перен., разг. (подстрекнуть к спору, драке) ҡотортоу, ара боҙоу, талаштырыу
СТРАВЛИВАТЬ несов. см. стравить СТРАГИВАТЬ несов. см. стронуть СТРАГИВАТЬСЯ несов. 1. см. стронуться 2. страд. от страгивать
СТРАДА ж 1. ураҡ, бесән, ураҡ (бесән) өҫтө (йәйге ҡыҙыу эш ваҡыты) 2. перен. ҡыҙыу (ауыр) саҡ (ваҡыт, мәл)
СТРАДАЛЕЦ м и СТРАДАЛИЦА ж яфа сигеүсе, интегеүсе, нужа күреүсе
465
бер яҡтан ..., икенсе яҡтан; встать на сторону чью кемдеңдер яғына сығыу, яҡлы булыу; идти (отправляться) на все четыре стороны дүрт яғы ҡибла
СТОРОНИТЬСЯ несов. 1. (отодвигаться в сторону) ситкә тайпылыу, юл биреү 2. кого-чего ; перен. ситтә тороу, ситләшеү, аралашмау, яҡын бармау (килмәү)
СТОРОННИЙ, -яя, -ее 1. сит, ят 2. сит, башҡа, бүтән
СТОРОННИК м и СТОРОННИЦА ж яҡлы, яҡлаусы, яғында тороусы, тарафдар; сторонники мира тыныслыҡ яҡлы кешеләр
СТОРУБЛЁВКА ж; разг. йөҙ һумлыҡ (аҡса)
СТОСКОВАТЬСЯ сов. о ком-чём, по кому-чему , по ком-чём; разг. һағыныу, һағынып китеү (бөтөү)
СТОЧИТЬ сов. что 1. (снять неровности) сарлау, сарлап ҡуйыу, ҡайрау, ҡайрап алыу 2. сарлап бөтөрөү, сарлап (ҡайрап) йоҡартыу; сточить нож бысаҡты ҡайрап йоҡартыу
СТОЧИТЬСЯ сов. сарлай-сарлай (ҡайрай-ҡайрай) йоҡарып (ашалып) бөтөү; ножик сточился бәке ҡайрай-ҡайрай йоҡарып бөттө
СТОЧНЫЙ, -ая, -ое 1. ағып төшә торған, ағып төшөп йыйылған; сточные воды ағып төшөп йыйылған һыу 2. һыу ағыҙа торған; сточные трубы һыу ағыҙа торған торбалар 3. (имеющий сток) ағар, ағып сыға торған (ятҡан); сточное озеро ағар күл
СТОШНИТЬ сов. кого безл. күңел болғаныу, ҡоҫоу
стОя нареч. баҫып, аяҡ үрә; читать стоя аяҡ үрә уҡыу
стоЯк м (для опоры) таяу, терәү (багана һ.б. кецек); (для соединения) торба
СТОЯЛЫЙ, -ая, -ое 1. тик торған, хәрәкәтһеҙ (һыу, һауа һ. б.); стоялая вода торған һыу, үле һыу (кцл һ.б.) 2. оҙаҡ торған, ултырған; стоялый мёд ултырған бал 3. (застоялый) оҙаҡ егелмәгән; стоялый конь оҙаҡ егелмәгән ат
СТОЯНКА ж 1. туҡтау, туҡтап тороу, туҡталыу; стоянка поезда пять минут поезд биш минутҡа туҡтай 2. (место) туҡталыу урыны; стоянка зимовщиков ҡышлаусыларҙың туҡталыу урыны 3. (для транспорта) туҡталҡа, туҡталыш; стоянка трамваев трамвайҙар туҡталышы 4. то-ра(лар) (боронго кешеләр торган урын); стоянка каменного века таш быуат торалары
СТОЯТЬ несов. 1. тороу, баҫып тороу; стоять у окна тәҙрә янында тороу 2. (һаҡта) тороу; стоять в почётном карауле почёт ҡарауылында тороу 3. (располагаться) урынлашыу, туҡтау, туҡталыу; стоять лагерем лагерь булып урынлашыу; рота стоит в лесу рота урманда урынлашҡан 5. за кого-что; перен. яҡлау; стоять за мир тыныслыҡты яҡлау; стоять за правду дөрөҫлөктө яҡлау 6. за чем; перен., разг. (с отри
цанием ) тормау, ҡарамау; не стоять за ценой хаҡына ҡарамау 7. (быть, находиться) тороу, үҫеп ултырыу; берёза стоит у дома ҡайын өй янында тора 8. на чём ҡуйылыу, ҡоролоу, һалыныу; дом стоит на фундаменте өй нигеҙгә һалынған 9. ҡуйылыу, һалыныу, һуғылыу; на бумаге стоит печать ҡағыҙға мисәт һуғылған 10. туҡтау, туҡтап тороу, тороу; поезд долго стоял на станции поезд станцияла оҙаҡ торҙо 11. туҡтау, йөрөмәү; часы стоят сәғәт туҡтаған 12. перен. туҡталыу, туҡталып тороу; работа стоит эш туҡталды 13. бар булыу, күренеү, тороу, ине; луна стояла высоко над домом ай өй тапҡырында юғарыла күренә ине; стояла зима ҡыш ине 14. повел. стой(те)! туҡта(ғыҙ)!, тороп тор(оғоҙ)! ♦ стоять во главе башында тороу, етәкселек итеү; стоять грудью см. грудь; стоять как вкопанный бағаналай (бағана кеүек) ҡатып тороу; стоять над душой см. душа; стоять на задних лапках см. лапка; стоять на ложном пути яңылыш юлға баҫыу; стоять на пути (дороге, поперёк дороги) юлына арҡыры төшөү; стоять на равной ноге с кем кем менәндер тиңләшеү (тиң булыу); стоять на (своих, собственных) ногах аяғыңда ныҡ баҫып тороу (тормошта ныҡлы урын биләц); стоять на своём үҙ һүҙен бирмәү; стоять насмерть йәнде аямау; стоять на страже һаҡта (һағында) тороу; стоять одной ногой в могиле (в гробу) см. могила; стоять на хорошей (правильной) дороге; стоять на хорошем (правильном) пути дөрөҫ юлда булыу; стоять на часах ҡарауылда тороу; стоять поперёк горла тамаҡҡа арҡыры тороу; стоять у власти власть башында тороу (булыу); стоять у ворот (у порога) яҡынлашып килеү, етеп килеү (кцбеһенсә тәбигәт миҙгелдәре тураһында); стоять за спиной у кого кемдеңдер артында тороу (аҫтыртын яҡлау, ярҙам итеү)
СТОЯЧИЙ, -ая, -ее 1. текә, баҫып торған, ултырма; стоячий воротник ултырма яға 2. (не проточный) аҡмаған, аҡмаҫ, бөркөү, үле; стоячая вода үле һыу; стоячий воздух бөркөү һауа
СТОЯЩИЙ, -ая, -ее 1. прич. от стоить 2. прил.; разг. әһәмиәтле, лайыҡлы; стоящее предложение әһәмиәтле тәҡдим; стоящий человек лайыҡлы кеше
СТРАВИТЬ сов. кого-что 1. (о животных) һөсләтеү, һөскөртөү; стравить собак эттәрҙе һөсләтеү 2. перен., разг. (подстрекнуть к спору, драке) ҡотортоу, ара боҙоу, талаштырыу
СТРАВЛИВАТЬ несов. см. стравить СТРАГИВАТЬ несов. см. стронуть СТРАГИВАТЬСЯ несов. 1. см. стронуться 2. страд. от страгивать
СТРАДА ж 1. ураҡ, бесән, ураҡ (бесән) өҫтө (йәйге ҡыҙыу эш ваҡыты) 2. перен. ҡыҙыу (ауыр) саҡ (ваҡыт, мәл)
СТРАДАЛЕЦ м и СТРАДАЛИЦА ж яфа сигеүсе, интегеүсе, нужа күреүсе
465