Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 471 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СУБАНТАРКТИЧЕСКИЙ
СТУЛЬЧАК м бәҙрәф ултырғысы СТУЛЬЧИК м бәләкәй ултырғыс стУпа ж киле; деревянная ступа ағас киле ♦ толочь воду в ступе см. вода
ступать несов. 1. см. ступить 2. китеү, барыу 3. повел. ступай(те) кит(егеҙ), бар(ығыҙ); ступай к отцу атайың янына бар
СТУПЕНЧАТЫЙ, -ая, -ое 1. баҫҡыслы, киртләс-киртләс, киртләсле; ступенчатые скалы киртләс-киртләс ҡаялар 2. перен. фазалы; ступенчатое созревание хлебов игендең фазалы өлгөрөүе
СТУПЕНЬ ж 1. (часть лестницы) баҫҡыс, баҫма 2. чего (выступ, уступ) киртләс, баҫҡыс 3. перен. (этап в развитии) баҫҡыс 4. (разряд) дәрәжә, баҫҡыс; школа второй ступени икенсе баҫҡыс мәктәп
ступенька ж; уменьш. от ступень 1—3
ступить сов. 1. (шагнуть) атлау, аяҡ атлау (баҫыу); некуда ступить аяҡ баҫыр урын юҡ 2. на что; разг. (шагая, стать) баҫыу; грузно ступить ауыр баҫыу 3. (войти куда-л.) атлап (барып) инеү, аяҡ атлау; ступить на террасу террасаға барып инеү 4. (очутиться где-л.) аяҡ баҫыу ♦ шагу нельзя ступить см. шаг
ступица ж тәгәрмәс көпсәге, көпсәк
стУпка ж; уменьш. от ступа
СТУПНЯ ж 1. (стопа) аяҡ башы 2. (подошва ) табан, аяҡ табаны
стУпор м; мед. ступор (хәрәкәтһеҙ ҡатып ҡалыу кцренеше)
стучать несов. 1. (производить шум при ударах, толчках и т. п.) шаҡылдау, шаҡылдатыу, таҡылдау, туҡылдау; (посудой) шалтыратыу; (клювом — о дятле) суҡыу; колёса стучат тәгәрмәстәр шаҡылдай; копыта стучат ат тояҡтары таҡылдай; пулемёт стучит пулемёт тыҡылдай; стучать молотком сүкеш менән туҡылдау 2. (сильно биться) ҡағыу, тыҡ-тыҡ итеү, дөпөлдәү; сердце стучит йөрәк ҡаға 3. шаҡылдау, туҡылдау, шаҡылдатыу, шаҡыу, ҡағыу; (сильно) дөбөрләтеү; стучать в дверь ишек шаҡылдатыу;
стучать в окно тәҙрә шаҡыу
стучаться несов. 1. разг. (ударяться) бәрелеү, шап-шоп итеп бәрелеү 2. см. стучать 3; стучаться в дверь ишек шаҡылдатыу ♦ стучаться в дверь ишекте ҡағыу
стушеваться сов.; разг. (смутиться) оялып китеү, ҡаушап ҡалыу, ҡурҡып ҡалыу
СТУШЁВЫВАТЬСЯ несов. см. стушеваться
СТЫД м 1. оят, хая, ғәрлек; потерять стыд оятты юғалтыу, оятһыҙланыу; чувство стыда оялыу тойғоһо 2. разг. (позор) хурлыҡ; натерпеться стыда хурлыҡтан ғазап сигеү ♦ ни стыда ни совести ояты ла, намыҫы ла юҡ; к стыду своему в знач. вводн. сл. оятҡа ҡаршы
СТЫДИТЬ несов. кого 1. (укорять) оялтыу, ғәрләндереү 2. разг. (позорить) хур итеү, хурлыҡҡа төшөрөү, хурлау
СТЫДИТЬСЯ несов. кого-чего, с неопр. и без доп. оялыу, намыҫ итеү, хурланыу; стыдиться людей кешеләрҙән оялыу
СТЫДЛИВОСТЬ ж оялсанлыҡ, оялыусанлыҡ СТЫДЛИВЫЙ, -ая, -ое оялсан, оялыусан;
стыдливый человек оялыусан кеше
СТЫДНО кому в знач. сказ., безл. оят; мне стыдно за вас һеҙҙең өсөн миңә оят
СТЫК м төкәмә, ялғау (берәй нәмәнец тоташҡан урыны )
СТЫКОВКА ж; спец. тоташыу, тоташтырыу
СТЫКОВОЙ, -ая, -ое спец. тоташҡан (тоташтырылған, беркетелгән) урындағы; стыковой шов тоташтырылған урындағы йөй
стынуть несов. см. стыть
СТЫТЬ и СТЫНУТЬ несов. 1. һыуыныу; суп стынет һурпа һыуына 2. (замерзать) туңыу ♦ кровь стынет в жилах см. кровь
СТЫЧКА ж бәрелеш, бәрелешеү, һуғыш; стычка отрядов отрядтарҙың бәрелеше
СТЮАРД и СТЮАРД м стюард (дицгеҙ судноһында йәки самолётта пассажирҙарҙы хеҙ-мәтләндерецсе официант)
СТЮАРДЕССА ж стюардесса (һауа йәки дицгеҙ флотында пассажирҙарға хеҙмәт кцрһә-тецсе )
СТЯГ м; высок. әләм, тыу, байраҡ
СТЯГИВАТЬ несов. см. стянуть 1—4, 6 — 8
СТЯГИВАТЬСЯ несов. 1. см. стянуться 2. страд. от стягивать
СТЯЖАТЕЛЬ м и СТЯЖАТЕЛЬНИЦА ж байлыҡ туплаусы, мал йыйыусы (шул шөгөлгә мөкиббән кеше)
СТЯЖАТЬ сов., несов. что 1. книжн. байлыҡ туплау, мал йыйыу 2. высок. ҡаҙаныу, танылыу, ирешеү, эйә булыу; стяжать славу дан ҡаҙаныу; стяжать известность исеме танылыу
СТЯНУТЬ сов. что 1. (затянуть) тартып бәйләү, тарттырып бәйләп ҡуйыу 2. (туго перевязать ) ҡыҫып бәйләү, ныҡ итеп тарттырып ҡуйыу 3. (собрать) бер ергә йыйыу, туплау, тарттырыу; стянуть войска ғәскәрҙе бер ергә туплау 4. (стащить) тартып төшөрөү, тартыу; стянуть одеяло юрғанды тартып төшөрөү 5. разг. (украсть) сәлдереү, сиртеү 6. что (снять с трудом) тартып-һуҙып сисеү 7. (сморщить) йыйырыу, йыйырып тегеү; стянуть шов при строчке теккәндә йөйөн йыйырыу 8. тех. (скрепить) тарттырып нығытып ҡуйыу
СТЯНУТЬСЯ сов. 1. (затянуться) ныҡ тартылыу, ҡыҫып бәйләнеү 2. разг. (стянуть себя чем-л.) билде ҡыҫып быуыу, ҡыҫып бәйләп ҡуйыу 3. (собраться) бер ергә йыйылыу, тупланыу; войска стянулись к лесу ғәскәр урманға тупланды 4. тартылыу, йыйырылыу; шов стянулся йөй йыйырылды
СУБАНТАРКТИЧЕСКИЙ: субантарктический пояс Антарктика эргәһе поясы
471
СТУЛЬЧАК м бәҙрәф ултырғысы СТУЛЬЧИК м бәләкәй ултырғыс стУпа ж киле; деревянная ступа ағас киле ♦ толочь воду в ступе см. вода
ступать несов. 1. см. ступить 2. китеү, барыу 3. повел. ступай(те) кит(егеҙ), бар(ығыҙ); ступай к отцу атайың янына бар
СТУПЕНЧАТЫЙ, -ая, -ое 1. баҫҡыслы, киртләс-киртләс, киртләсле; ступенчатые скалы киртләс-киртләс ҡаялар 2. перен. фазалы; ступенчатое созревание хлебов игендең фазалы өлгөрөүе
СТУПЕНЬ ж 1. (часть лестницы) баҫҡыс, баҫма 2. чего (выступ, уступ) киртләс, баҫҡыс 3. перен. (этап в развитии) баҫҡыс 4. (разряд) дәрәжә, баҫҡыс; школа второй ступени икенсе баҫҡыс мәктәп
ступенька ж; уменьш. от ступень 1—3
ступить сов. 1. (шагнуть) атлау, аяҡ атлау (баҫыу); некуда ступить аяҡ баҫыр урын юҡ 2. на что; разг. (шагая, стать) баҫыу; грузно ступить ауыр баҫыу 3. (войти куда-л.) атлап (барып) инеү, аяҡ атлау; ступить на террасу террасаға барып инеү 4. (очутиться где-л.) аяҡ баҫыу ♦ шагу нельзя ступить см. шаг
ступица ж тәгәрмәс көпсәге, көпсәк
стУпка ж; уменьш. от ступа
СТУПНЯ ж 1. (стопа) аяҡ башы 2. (подошва ) табан, аяҡ табаны
стУпор м; мед. ступор (хәрәкәтһеҙ ҡатып ҡалыу кцренеше)
стучать несов. 1. (производить шум при ударах, толчках и т. п.) шаҡылдау, шаҡылдатыу, таҡылдау, туҡылдау; (посудой) шалтыратыу; (клювом — о дятле) суҡыу; колёса стучат тәгәрмәстәр шаҡылдай; копыта стучат ат тояҡтары таҡылдай; пулемёт стучит пулемёт тыҡылдай; стучать молотком сүкеш менән туҡылдау 2. (сильно биться) ҡағыу, тыҡ-тыҡ итеү, дөпөлдәү; сердце стучит йөрәк ҡаға 3. шаҡылдау, туҡылдау, шаҡылдатыу, шаҡыу, ҡағыу; (сильно) дөбөрләтеү; стучать в дверь ишек шаҡылдатыу;
стучать в окно тәҙрә шаҡыу
стучаться несов. 1. разг. (ударяться) бәрелеү, шап-шоп итеп бәрелеү 2. см. стучать 3; стучаться в дверь ишек шаҡылдатыу ♦ стучаться в дверь ишекте ҡағыу
стушеваться сов.; разг. (смутиться) оялып китеү, ҡаушап ҡалыу, ҡурҡып ҡалыу
СТУШЁВЫВАТЬСЯ несов. см. стушеваться
СТЫД м 1. оят, хая, ғәрлек; потерять стыд оятты юғалтыу, оятһыҙланыу; чувство стыда оялыу тойғоһо 2. разг. (позор) хурлыҡ; натерпеться стыда хурлыҡтан ғазап сигеү ♦ ни стыда ни совести ояты ла, намыҫы ла юҡ; к стыду своему в знач. вводн. сл. оятҡа ҡаршы
СТЫДИТЬ несов. кого 1. (укорять) оялтыу, ғәрләндереү 2. разг. (позорить) хур итеү, хурлыҡҡа төшөрөү, хурлау
СТЫДИТЬСЯ несов. кого-чего, с неопр. и без доп. оялыу, намыҫ итеү, хурланыу; стыдиться людей кешеләрҙән оялыу
СТЫДЛИВОСТЬ ж оялсанлыҡ, оялыусанлыҡ СТЫДЛИВЫЙ, -ая, -ое оялсан, оялыусан;
стыдливый человек оялыусан кеше
СТЫДНО кому в знач. сказ., безл. оят; мне стыдно за вас һеҙҙең өсөн миңә оят
СТЫК м төкәмә, ялғау (берәй нәмәнец тоташҡан урыны )
СТЫКОВКА ж; спец. тоташыу, тоташтырыу
СТЫКОВОЙ, -ая, -ое спец. тоташҡан (тоташтырылған, беркетелгән) урындағы; стыковой шов тоташтырылған урындағы йөй
стынуть несов. см. стыть
СТЫТЬ и СТЫНУТЬ несов. 1. һыуыныу; суп стынет һурпа һыуына 2. (замерзать) туңыу ♦ кровь стынет в жилах см. кровь
СТЫЧКА ж бәрелеш, бәрелешеү, һуғыш; стычка отрядов отрядтарҙың бәрелеше
СТЮАРД и СТЮАРД м стюард (дицгеҙ судноһында йәки самолётта пассажирҙарҙы хеҙ-мәтләндерецсе официант)
СТЮАРДЕССА ж стюардесса (һауа йәки дицгеҙ флотында пассажирҙарға хеҙмәт кцрһә-тецсе )
СТЯГ м; высок. әләм, тыу, байраҡ
СТЯГИВАТЬ несов. см. стянуть 1—4, 6 — 8
СТЯГИВАТЬСЯ несов. 1. см. стянуться 2. страд. от стягивать
СТЯЖАТЕЛЬ м и СТЯЖАТЕЛЬНИЦА ж байлыҡ туплаусы, мал йыйыусы (шул шөгөлгә мөкиббән кеше)
СТЯЖАТЬ сов., несов. что 1. книжн. байлыҡ туплау, мал йыйыу 2. высок. ҡаҙаныу, танылыу, ирешеү, эйә булыу; стяжать славу дан ҡаҙаныу; стяжать известность исеме танылыу
СТЯНУТЬ сов. что 1. (затянуть) тартып бәйләү, тарттырып бәйләп ҡуйыу 2. (туго перевязать ) ҡыҫып бәйләү, ныҡ итеп тарттырып ҡуйыу 3. (собрать) бер ергә йыйыу, туплау, тарттырыу; стянуть войска ғәскәрҙе бер ергә туплау 4. (стащить) тартып төшөрөү, тартыу; стянуть одеяло юрғанды тартып төшөрөү 5. разг. (украсть) сәлдереү, сиртеү 6. что (снять с трудом) тартып-һуҙып сисеү 7. (сморщить) йыйырыу, йыйырып тегеү; стянуть шов при строчке теккәндә йөйөн йыйырыу 8. тех. (скрепить) тарттырып нығытып ҡуйыу
СТЯНУТЬСЯ сов. 1. (затянуться) ныҡ тартылыу, ҡыҫып бәйләнеү 2. разг. (стянуть себя чем-л.) билде ҡыҫып быуыу, ҡыҫып бәйләп ҡуйыу 3. (собраться) бер ергә йыйылыу, тупланыу; войска стянулись к лесу ғәскәр урманға тупланды 4. тартылыу, йыйырылыу; шов стянулся йөй йыйырылды
СУБАНТАРКТИЧЕСКИЙ: субантарктический пояс Антарктика эргәһе поясы
471