Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 509 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТОЩИЙ
тО-то частица; разг. 1. (в том то и дело) тап, нәҡ, шул-шул; вот то-то бына шул-шул 2. (вот почему) әйтәм, бына; то-то вы боитесь её әйтәм һеҙ унан ҡурҡаһығыҙ 3. (вот уж) бына; то-то она удивится бына ул ғәжәпләнер инде
ТОТЧАС и разг. ТОТЧАС нареч. шунда уҡ, хәҙер үк, һәғәттә; тотчас же приду шунда уҡ килермен
ТОЧЕНИЕ с см. точить 1—3
ТОЧЁНЫЙ, -ая, -ое 1. ( наточенный, острый ) ҡайралған, сарланған, үткерләнгән; точёный нож үткерләнгән бысаҡ 2. (выточенный) ҡырылған, ҡырып яһалған (орсоҡ); точёные изделия ҡырып яһалған нәмәләр 3. перен. (изящный, тонкий ) ҡойоп ҡуйған кеүек, күркәм, нәфис; точёные пальцы нәфис бармаҡтар
ТОЧЕЧНЫЙ, -ая, -ое 1. төрткө-төрткө, төр-төп-төртөп яһалған; точечный узор төрткө-төрткө биҙәк 2. спец. (в виде точки) нөктә кеүек, нөктә; точечный источник света нөктә кеүек яҡтылыҡ сығанағы 3. (направленный на отдельные точки) айырым нөктәләргә (эшләү); точечный массаж айырым нөктәләргә массаж
ТОЧИЛКА ж 1. беләү, ҡайраҡ; (для кос) яныуыс 2. разг. ҡәләм ослағыс
ТОЧИЛО I с ҡайраҡ, сар, сарлау станогы; точить топор точилом ҡайраҡ менән балта ҡайрау
ТОЧИЛО II с (в виноделии) йөҙөм һыҡҡыс ТОЧИЛЬНЫЙ, -ая, -ое беләү, сарлау, ҡайраҡ, яныуыс; точильный камень ҡайраҡ таш
ТОЧИЛЬЩИК м 1. ҡайраусы, сарлаусы, үткерләүсе (кеше) 2. зоол. ағас ҡуңыҙы
ТОЧИТЬ несов. 1. что (нож) үткерләү, ҡайрау, яныу; (топор) сарлау, ҡайрау, үткерләү; (косу ) яныу; (бритву) беләүләү; (пилу, коньки) игәү; (саблю, шашку) ҡайрау, сарлау, яныу 2. что (заострять) ослау; точить карандаш ҡәләм ослау 3. что (вытачивать) ҡырып яһау; точить детали деталдәрҙе ҡырып яһау 4. (прогрызать) кимереү (ҡорт тураһында) 5. (постепенно разрушать ) өңөп ашау (һыу ярҙы) 6. кого; перен. (мучить) яфалау, интектереү, йөҙәтеү, һарғайтыу; горе точит ҡайғы һарғайта 7. перен., разг. (беспрестанно бранить) игәп (әрләп) тороу, игәү, әрләү ♦ точить лясы см. лясы; точить зубы см. зуб
ТОЧКА I ж1 1. (след от прикосновения, укола ) тап, төрткө, тимгел; чёрная точка ҡара төрткө 2. (знак препинания) нөктә, төрткө; ставить точку нөктә ҡуйыу 3. (место в пространстве, на плоскости) урын, ер; самая высокая точка горы тауҙың иң бейек урыны 4. спец. нөктә; точка весеннего равноденствия яҙғы көн һәм төн тигеҙлек нөктәһе; точка пересечения прямых тура һыҙыҡтарҙың киҫешеү нөктәһе 5. (место расположения ) урын, нөктә; торговая точка сауҙа итеү урыны; огневая точка ут нөктәһе 6. в знач. сказ.; разг. (кончено) вәссәләм, бөттө; ещё час поработаю и — точка тағы бер сәғәт эшләйем дә — вәс
509
сәләм ♦ точка замерзания туңыу нөктәһе; мёртвая точка тынлыҡ нөктәһе; точка зрения см. зрение; точка в точку теп-теүәл, тәңгәл генә (тура килтереү); ставить точку эште туҡтатыу; бить в (одну) точку см. бить; точка с запятой нөктәле өтөр
ТОЧКА II ж см. точить 1—3; точка ножей бәкеләр үткерләү
тОчно I нареч. 1. тап, теүәл, дөрөҫ; точно в три часа тап сәғәт өстә; точно воспроизвести копию күсермәһен дөрөҫ итеп эшләү 2. (в сочетании со словами “ такой ”, “ тот ”, “ так ”) тап, нәҡ, бөтөнләй; точно такая же книга тап шундай китап 3. в знач. вводн. сл. ысынлап та; она, точно, красива ул, ысынлап та, сибәр
точно II союз и частица 1. союз сравн. (как, словно) тап ... кеүек, тап, -ға/-гә оҡшаш, һымаҡ, кеүек, әйтерһең, -дай/-дәй; плывёт точно лебедь тап аҡҡош кеүек йөҙә 2. частица; прост. (вроде) дөрөҫ; точно я здесь была дөрөҫ, мин бында булдым
ТОЧНОСТЬ ж 1. (пунктуальность) аныҡлыҡ, йыйнаҡлыҡ 2. (степень соответствия чему -л.) дөрөҫлөк, тәңгәллек; точность перевода тәржемәнең дөрөҫлөгө ♦ в точности теп-теүәл, нәҡ точный, -ая, -ое 1. (совершенно верный) дөрөҫ, тәңгәл; точный расчёт дөрөҫ иҫәп; точные часы дөрөҫ йөрөгән сәғәт; точное слово тәңгәл (дөрөҫ) һүҙ 2. (аккуратный, пунктуальный) йыйнаҡ; быть точным йыйнаҡ булыу ♦ точные науки аныҡ фәндәр
ТОЧЬ-В-ТОЧЬ нареч. тап, тас, дөп-дөрөҫ; точь-в-точь отец тас атаһы; она рассказала всё точь-в-точь, как было ул бөтәһен дә тап булғанса һөйләп бирҙе
ТОШНИТЬ несов. кого күңел болғаныу, уҡшыу, ҡоҫҡо килеү; тошнить от запаха еҫкә күңел болғаныу
тОшно разг. 1. нареч. эс бошорғос 2. в знач. сказ., безл. уҡшытыу, күңел болғаныу, ҡоҫҡо килеү 3. в знач. сказ., безл.; перен. ауыр, сирҡаныс; тошно смотреть на них уларға ҡарауы сирҡаныс
ТОШНОТА ж 1. күңел болғаныу (уйнау), уҡ-шы(ты)у, ҡоҫҡо килеү; тошнота от запаха еҫтән уҡшыу 2. перен. (отвращение) ерәнеү, ҡоҫҡо килеү
ТОШНОТВОРНЫЙ, -ая, -ое 1. (вызывающий тошноту) уҡшытҡыс, күңел болғандыр-ғыс, ҡоҫторғос; тошнотворный запах уҡшытҡыс еҫ 2. перен., (вызывающий отвращение) ерәнес; тошнотворное зрелище ерәнес күренеш
тОшный, -ая, -ое разг. 1. уҡшытҡыс, ҡоҫторғос, күңел болғандырғыс 2. перен. эс бошорғос; тошное занятие эс бошорғос эш
ТОЩАТЬ несов.; разг. ябығыу, арыҡланыу
тОщий, -ая, -ее 1. (худой) ябыҡ, арыҡ; тощая скотина арыҡ мал 2. перен., разг. буш, һай; тощий портфель буш портфель 3. (скудный — о
тО-то частица; разг. 1. (в том то и дело) тап, нәҡ, шул-шул; вот то-то бына шул-шул 2. (вот почему) әйтәм, бына; то-то вы боитесь её әйтәм һеҙ унан ҡурҡаһығыҙ 3. (вот уж) бына; то-то она удивится бына ул ғәжәпләнер инде
ТОТЧАС и разг. ТОТЧАС нареч. шунда уҡ, хәҙер үк, һәғәттә; тотчас же приду шунда уҡ килермен
ТОЧЕНИЕ с см. точить 1—3
ТОЧЁНЫЙ, -ая, -ое 1. ( наточенный, острый ) ҡайралған, сарланған, үткерләнгән; точёный нож үткерләнгән бысаҡ 2. (выточенный) ҡырылған, ҡырып яһалған (орсоҡ); точёные изделия ҡырып яһалған нәмәләр 3. перен. (изящный, тонкий ) ҡойоп ҡуйған кеүек, күркәм, нәфис; точёные пальцы нәфис бармаҡтар
ТОЧЕЧНЫЙ, -ая, -ое 1. төрткө-төрткө, төр-төп-төртөп яһалған; точечный узор төрткө-төрткө биҙәк 2. спец. (в виде точки) нөктә кеүек, нөктә; точечный источник света нөктә кеүек яҡтылыҡ сығанағы 3. (направленный на отдельные точки) айырым нөктәләргә (эшләү); точечный массаж айырым нөктәләргә массаж
ТОЧИЛКА ж 1. беләү, ҡайраҡ; (для кос) яныуыс 2. разг. ҡәләм ослағыс
ТОЧИЛО I с ҡайраҡ, сар, сарлау станогы; точить топор точилом ҡайраҡ менән балта ҡайрау
ТОЧИЛО II с (в виноделии) йөҙөм һыҡҡыс ТОЧИЛЬНЫЙ, -ая, -ое беләү, сарлау, ҡайраҡ, яныуыс; точильный камень ҡайраҡ таш
ТОЧИЛЬЩИК м 1. ҡайраусы, сарлаусы, үткерләүсе (кеше) 2. зоол. ағас ҡуңыҙы
ТОЧИТЬ несов. 1. что (нож) үткерләү, ҡайрау, яныу; (топор) сарлау, ҡайрау, үткерләү; (косу ) яныу; (бритву) беләүләү; (пилу, коньки) игәү; (саблю, шашку) ҡайрау, сарлау, яныу 2. что (заострять) ослау; точить карандаш ҡәләм ослау 3. что (вытачивать) ҡырып яһау; точить детали деталдәрҙе ҡырып яһау 4. (прогрызать) кимереү (ҡорт тураһында) 5. (постепенно разрушать ) өңөп ашау (һыу ярҙы) 6. кого; перен. (мучить) яфалау, интектереү, йөҙәтеү, һарғайтыу; горе точит ҡайғы һарғайта 7. перен., разг. (беспрестанно бранить) игәп (әрләп) тороу, игәү, әрләү ♦ точить лясы см. лясы; точить зубы см. зуб
ТОЧКА I ж1 1. (след от прикосновения, укола ) тап, төрткө, тимгел; чёрная точка ҡара төрткө 2. (знак препинания) нөктә, төрткө; ставить точку нөктә ҡуйыу 3. (место в пространстве, на плоскости) урын, ер; самая высокая точка горы тауҙың иң бейек урыны 4. спец. нөктә; точка весеннего равноденствия яҙғы көн һәм төн тигеҙлек нөктәһе; точка пересечения прямых тура һыҙыҡтарҙың киҫешеү нөктәһе 5. (место расположения ) урын, нөктә; торговая точка сауҙа итеү урыны; огневая точка ут нөктәһе 6. в знач. сказ.; разг. (кончено) вәссәләм, бөттө; ещё час поработаю и — точка тағы бер сәғәт эшләйем дә — вәс
509
сәләм ♦ точка замерзания туңыу нөктәһе; мёртвая точка тынлыҡ нөктәһе; точка зрения см. зрение; точка в точку теп-теүәл, тәңгәл генә (тура килтереү); ставить точку эште туҡтатыу; бить в (одну) точку см. бить; точка с запятой нөктәле өтөр
ТОЧКА II ж см. точить 1—3; точка ножей бәкеләр үткерләү
тОчно I нареч. 1. тап, теүәл, дөрөҫ; точно в три часа тап сәғәт өстә; точно воспроизвести копию күсермәһен дөрөҫ итеп эшләү 2. (в сочетании со словами “ такой ”, “ тот ”, “ так ”) тап, нәҡ, бөтөнләй; точно такая же книга тап шундай китап 3. в знач. вводн. сл. ысынлап та; она, точно, красива ул, ысынлап та, сибәр
точно II союз и частица 1. союз сравн. (как, словно) тап ... кеүек, тап, -ға/-гә оҡшаш, һымаҡ, кеүек, әйтерһең, -дай/-дәй; плывёт точно лебедь тап аҡҡош кеүек йөҙә 2. частица; прост. (вроде) дөрөҫ; точно я здесь была дөрөҫ, мин бында булдым
ТОЧНОСТЬ ж 1. (пунктуальность) аныҡлыҡ, йыйнаҡлыҡ 2. (степень соответствия чему -л.) дөрөҫлөк, тәңгәллек; точность перевода тәржемәнең дөрөҫлөгө ♦ в точности теп-теүәл, нәҡ точный, -ая, -ое 1. (совершенно верный) дөрөҫ, тәңгәл; точный расчёт дөрөҫ иҫәп; точные часы дөрөҫ йөрөгән сәғәт; точное слово тәңгәл (дөрөҫ) һүҙ 2. (аккуратный, пунктуальный) йыйнаҡ; быть точным йыйнаҡ булыу ♦ точные науки аныҡ фәндәр
ТОЧЬ-В-ТОЧЬ нареч. тап, тас, дөп-дөрөҫ; точь-в-точь отец тас атаһы; она рассказала всё точь-в-точь, как было ул бөтәһен дә тап булғанса һөйләп бирҙе
ТОШНИТЬ несов. кого күңел болғаныу, уҡшыу, ҡоҫҡо килеү; тошнить от запаха еҫкә күңел болғаныу
тОшно разг. 1. нареч. эс бошорғос 2. в знач. сказ., безл. уҡшытыу, күңел болғаныу, ҡоҫҡо килеү 3. в знач. сказ., безл.; перен. ауыр, сирҡаныс; тошно смотреть на них уларға ҡарауы сирҡаныс
ТОШНОТА ж 1. күңел болғаныу (уйнау), уҡ-шы(ты)у, ҡоҫҡо килеү; тошнота от запаха еҫтән уҡшыу 2. перен. (отвращение) ерәнеү, ҡоҫҡо килеү
ТОШНОТВОРНЫЙ, -ая, -ое 1. (вызывающий тошноту) уҡшытҡыс, күңел болғандыр-ғыс, ҡоҫторғос; тошнотворный запах уҡшытҡыс еҫ 2. перен., (вызывающий отвращение) ерәнес; тошнотворное зрелище ерәнес күренеш
тОшный, -ая, -ое разг. 1. уҡшытҡыс, ҡоҫторғос, күңел болғандырғыс 2. перен. эс бошорғос; тошное занятие эс бошорғос эш
ТОЩАТЬ несов.; разг. ябығыу, арыҡланыу
тОщий, -ая, -ее 1. (худой) ябыҡ, арыҡ; тощая скотина арыҡ мал 2. перен., разг. буш, һай; тощий портфель буш портфель 3. (скудный — о